Wat is orthorexia nervosa

Natuurlijk is er niets mis met gezond eten. Maar bestaat er ook zoiets als ‘te gezond?'. Want is het nog ‘normaal' of ‘gezond' te noemen als je steeds meer etenswaren weglaat omdat ze ongezond zijn, totdat er bijv. bijna alleen maar groenten en noten overblijven?

Soms gebeurt het dat mensen doorslaan in het gezond willen eten. De Amerikaanse natuurarts Steven Bratman heeft in 1993 een boek uitgegeven waarin hij dit verschijnsel ‘orthorexia nervosa' noemt. Professionals zijn er nog niet over uit of orthorexia echt bestaat, en of Bratman de juiste beschrijving ervan geeft. We geven je daarom zowel de beschrijving van Bratman als de kritiek erop, zodat je zelf je mening kunt vormen.

Orthorexia Nervosa volgens Steven Bratman.

Volgens Bratman orthorexia nervosa een eetstoornis waarbij mensen op een extreme manier bezig zijn met gezond eten. De strenge regels over eten kunnen leiden tot een erg eenzijdig eetpatroon (dus tekorten aan voedingsstoffen) en tot ondergewicht; maar dat is meestal niet het grootste probleem. Veel ernstiger is dat mensen vaak steeds obsessiever omgaan met eten: bedenken wat je gaat eten, in welke hoeveelheden en/of in welke combinaties op welke tijdstippen en dat allemaal ook nog geregeld krijgen wordt een dagtaak. Een normaal sociaal leven is dan vaak niet meer mogelijk (want anderen willen niet eten volgens de in hun ogen veel te strenge regels) waardoor mensen met orthorexia steeds meer alleen komen te staan. Hun wereldje wordt steeds kleiner, waardoor ze nog meer gericht raken op het ‘gezonde' eten; en zo ontstaat een vicieuze cirkel.

Het zelfbeeld van mensen met orthorexia wordt steeds meer bepaald door hoe goed het hen lukt om zich aan hun eigen regels te houden (en soms gebeurt het dan ook dat ze neer gaan kijken op mensen die er ‘zomaar op los eten'). Mensen met orthorexia blijven met hun extreme gewoontes doorgaan omdat ze blijven geloven dat alles goed komt als het ze maar zou lukken om ‘gezond genoeg' te eten. Wat ‘gezond genoeg' is blijft wel steeds opschuiven in de extreme richting...

Doordat zo'n ‘gezond' eetpatroon vaak samen gaat met ondergewicht, wordt de stoornis nog wel eens aangezien voor anorexia nervosa. Bij mensen met orthorexia draait het echter niet om gewicht of lichaamsvormen (zoals bij anorexia), maar om een gevoel van ‘gezond' of ‘puur' zijn. Het gaat dus niet zoals bij de andere eetstoornissen om de hoeveelheid voedsel, maar om de kwaliteit er van.

Orthorexia Nervosa volgens...

Volgens andere professionals is het nog maar de vraag of orthorexia wel echt bestaat, en als het al bestaat: hoe vaak het voorkomt (Bratman heeft zelf een tijdje zo'n extreem eetpatroon gevolgd, maar misschien was hij wel de enige...). Volgens hen is de stoornis eigenlijk toch een vorm van anorexia nervosa. Volgens weer anderen is orthorexia helemaal geen eetstoornis, maar een dwangstoornis. En dan zijn er ook nog mensen die het helemaal geen eetstoornis vinden, maar gewoon een manier van leven.

groente
Bron foto

Orthorexia ernstig?

Mensen met orthorexia zullen zich niet zo snel zorgen maken over zichzelf, meestal is het eerder hun omgeving die aan de bel trekt. Belangrijke signalen dat iemand op een ongezonde manier bezig is met ‘gezond' eten (even los van de vraag of orthorexia nu echt bestaat of niet):
- als je meerdere uren per dag nadenkt over hoe je zo gezond mogelijk kunt eten
- als je de keuze van wat je eet uitsluitend laat afhangen van de voedingswaarden (en het dus helemaal niet meer gaat om wat je lekker vindt)
- als je je erg schuldig voelt wanneer je een keer iets ‘ongezonds' hebt gegeten
- als je zelfwaardering voor een groot deel afhangt van hoe goed het je lukt om gezond te eten
- als het je niet lukt om bij gewone sociale gebeurtenissen mee te eten
- als je je gewone dagelijkse activiteiten aanpast om maar zo gezond mogelijk te kunnen eten

Orthorexia en hulpverlening

Zoals hierboven als staat is het dus nog helemaal niet duidelijk of orthorexia bestaat en zo ja: wanneer je die diagnose precies kunt stellen. Op dit moment wordt de diagnose in de meeste hulpverleningsinstellingen daarom ook (nog?) niet gesteld. Op zich is dat geen ramp: het gaat er tenslotte niet om welke naam je problemen precies hebben... als je hulpverlener en jij het er maar over eens zijn welke gedachten/gevoelens/gedragingen problemen veroorzaken en aangepakt moeten worden. Er is niet zoiets als een ‘standaardbehandeling' voor orthorexia nervosa. Omdat het belangrijkste doel van de behandeling wél zal zijn om weer op een gewone manier om te leren gaan met eten kan de behandeling veel lijken op die van de andere eetstoornissen.

Lees ook: Strong is the new skinny