‘Ouders zijn onmisbaar'

Is uw zoon of dochter overgeleverd aan een eetstoornis? Daar moet je niet aan denken. Helaas zijn zo'n 40.000 Nederlanders verstrikt geraakt in de netten van deze ernstige psychische ziekte. Wat kun je als ouder doen?

Door Esther van Lunteren

Gewichtsverlies, niet eten, laxeren, veel bewegen. Het zijn woorden waarachter een wereld van leed schuil gaat. Een wereld die voor de meeste mensen moeilijk te doorgronden is, maar waar een luisterend oor en een arm om de schouder van levensbelang kan zijn.

Vormen
Kort samengevat bestaan er vier soorten eetstoornissen. Anorexia Nervosa wordt gekenmerkt door gewichtsverlies, ondergewicht en een afwijkend, minimaal eetpatroon. Mensen met Boulimia Nervosa kennen periodes van eetbuien en lijngedrag. De eetbuien worden gevolgd door bijvoorbeeld braken of overmatig gebruik van laxeermiddelen.

Binge Eating Disorder wordt ook wel een eetbuien stoornis genoemd, maar deze eetbuien worden niet gecompenseerd waardoor er vaak sprake is van overgewicht. Andere patiënten vallen onder de Eetstoornis Niet Anderszins Omschreven.

Aanleg en ervaring
Er gaat echter heel wat vooraf aan de ontwikkeling van een eetstoornis. Eric van Furth is klinisch psycholoog en directeur behandelzaken van het Centrum Eetstoornissen Ursula. ,,Al in de laatste klassen van de basisschool ontstaan ideeën over uiterlijk en lijf. Tijdens intakes met 12- en 13-jarigen hoor ik vaak ‘het sluipt erin'. De échte oorzaak is niet bekend, daarom noemen we het een stoornis."

Annette van Heemstra, gezinstherapeut bij Rintveld centrum Eetstoornissen onderschrijft dit. ,,Het is een stukje aanleg en ervaring." Van Furth: ,,Veel belang hechten aan uiterlijk kán de kwetsbaarheid voor een eetstoornis vergroten. Net zoals de wens tot of het beginnen met afvallen. Kinderen voelen zich dik, willen dunner worden en raken erin verstrikt."

Goed voorbeeld
Ook omgevingsfactoren hebben invloed op het ontwikkelen van een eetstoornis. Van Heemstra: ,,Het gezin heeft nóóit de schuld aan een eetstoornis. Wel kunnen ouders hun kinderen het goede voorbeeld geven. Laat als vader zien dat je tevreden bent met je vrouw, zodat de kinderen zien dat je mag zijn zoals je bent. Leer ze genieten van kleine dingen, niet alles moet altijd beter en mooier. Nuanceer het modebeeld en laat bijvoorbeeld zien hoe foto's in bladen bewerkt worden."

Eric van Furth: ,,Moeders hebben een voorbeeldfunctie. Als moeder altijd aan het lijnen is, dan gaat de dochter dit vanzelf belangrijk vinden. En ouders die constant opmerkingen maken over het uiterlijk van hun kinderen geven een boodschap af."

Gewoon
Je kinderen uit de klauwen van een eetstoornis houden, kan volgens Van Furth door de ‘gewone' opvoedprincipes toe te passen. ,,Verwoord de liefde die je voelt voor je kind, steun hem of haar, geef complimenten en neem ze serieus." Marie-Jeanne Schrier, gezinstherapeut bij Rintveld centrum Eetstoornissen roept ook op om eten normaal te houden. ,,We eten gewoon drie keer per dag, om vier uur krijg je gewoon wat lekkers en op zaterdagavond eten we gewoon chips."

Symptomen
Kinderen die toch een eetstoornis ontwikkelen geven signalen af. Ze slaan maaltijden over, vaak met smoesjes, sporten extra en zijn minder of niet aanspreekbaar. ,,De eetstoornis neemt langzaam bezit van het kind", legt Annette van Heemstra uit. ,,Ook vrienden kan dit op gaan vallen, want zij weten of hun vriendin luncht en zien haar tijdens het omkleden bij de gym."

De signaalfunctie van ouders is op zo'n moment erg belangrijk. Eric van Furth: ,,Tegelijkertijd is het afvallen moeilijk waar te nemen, want ze zien hun kind elke dag. Soms is het een familielid of kennis die ineens zegt ‘zó, jij bent afgevallen' waardoor alarmbellen gaan rinkelen." Meteen aan de bel trekken bij deskundigen is dan geboden om de ‘schade te beperken', aldus de therapeuten.

Spanningsveld
Niet alle ouders zijn er echter snel bij. ,,Het doel van de eetstoornis is dat de omgeving het niet ontdekt", legt Marie-Jeanne Schrier uit. ,,Het wordt gecamoufleerd en het kind vertelt onwaarheden: ‘blijf maar lekker liggen mam'. En ondertussen legt ze wat broodkruimels op de plank, schudt wat melk rond in een glas en ze heeft ontbeten. Dit kan tegelijkertijd de vertrouwensrelatie tussen ouder en kind erg schaden."

Vecht tegen de eetstoornis en geef steun aan je kind, benadrukken de therapeuten. Van Heemstra: ,,De eetstoornis neemt het kind over. Het geeft het kind het idee dat hij of zij controle over het leven heeft en die controle is belangrijk voor hen. Tegelijkertijd hoort het kind dat het moet eten, en dat geeft veel spanning."

Krachten bundelen
Op één lijn staan als ouders is dan het devies. ,,Bundel je krachten en vecht tegen de stoornis, niet tegen elkaar", zegt Van Heemstra. Praat met elkaar, want vaak is er veel wanhoop, angst en twijfel bij ouders. Het omgaan met een eetstoornis vergt enorm veel van ze. Praat ook met je kind en zeg wat je gaat doen: hulp zoeken, een vriendin raadplegen. Vraag niets, maar deel het wel mee, want je kind moet je kunnen vertrouwen."

Niet alleen de patiënt of de ouders, ook andere leden van het gezin lijden mee. Van Furth: ,,Als is het alleen al omdat alle aandacht naar degene die ziek is gaat. Dat is tijdelijk niet erg, maar een eetstoornis kan zes tot zeven jaar duren." Schrier roept broertjes en zusjes op hun broer of zus te blijven betrekken bij het leven. ,,Ze mogen zich zeker boos, verdrietig of teleurgesteld voelen. Laat ze dat ook uitspreken. Maar door te leven met plezier, laten ze hun zieke boer of zus zien hoe leuk het leven kan zijn."

Hoe goed de hulpverlening ook is, ouders zijn onmisbaar als hun kind is verstrikt in de klauwen van een eetstoornis. ‘We waren geschokt en ontredderd, je kind is in nood'

Christien Zwart (20):

,,Ik begon met afvallen. Dit ging zo goed en ik voelde me zo trots dat ik ergens goed in was, dat ik steeds minder ging eten en meer wilde afvallen. Ik ging braken en laxeren. Op een gegeven moment slikte ik dertig pillen per dag. Voor mij was de eetstoornis een manier om te dealen met alle emoties die ik had.

Ik ben op een dag continue bezig met eten. Wat mag ik eten, hoeveel moet ik verbranden, hoeveel calorieën zitten er in die hap die ik nu in mijn mond stop. Ik denk er altijd aan. Het is heel zwaar om zo te leven. Je kunt het niet even aan de kapstok hangen. Mijn sociale leven werd kleiner, want ik had geen energie meer over. Ook hele dagen school kon ik niet meer aan. Ik ben wel heel blij dat het al een stuk beter gaat.

Mijn ouders stonden compleet machteloos. Als ze me dwongen te eten dan ging ik juist minder eten, en zeiden ze er niets van, dan voelde ik me niet geaccepteerd en had ik het idee dat ze niet zagen hoe ernstig ik in de problemen zat. Tegelijkertijd leeft je zo in je eigen wereld dat je niet kunt omgaan met de wetenschap dat anderen te lijden hebben onder jouw probleem.

Wel wil ik ouders adviseren te blijven spreken met hun kind en hen het gevoel te geven dat je ze steunt. Ik was heel erg bang dat mijn ouders heel boos en teleurgesteld in mij waren. Hierdoor ging ik mij nog rotter voelen en werd de eetstoornis sterker. Maar mijn ouders hebben mij altijd gesteund, door dik en dun. En ik heb heel veel steun gehad aan alle kaartjes, belletjes en sms-jes waarmee mensen lieten merken dat ze met mij meeleefden.

In de tijd dat ik in de kliniek zat, kon ik geen Bijbel meer lezen of bidden. Gelukkig zijn er veel mensen geweest die voor mij bleven bidden. Door deze ziekte heb ik wel leren zien hoe groot en goed God is en hoeveel lieve mensen ik om mij heen heb staan. Zonder al mijn lieve vrienden, familie en bovenal zonder God had ik dit nooit overleefd!"

Jan Quintus (52) en Berna (52) Zwart:

,,Door opmerkingen van derden kwamen wij erachter dat Christien een eetstoornis had. We waren geschokt en ontredderd. Wat moet je ermee, wat kun je doen? Je hebt geen flauw idee hoe het voor je dochter is en wat het met haar doet. We konden haar vaak niet goed bereiken. Dat was heel zwaar. We moesten continue balanceren tussen onze wereld, die van onze kinderen en het drama van Christien.

Ook aan de omgeving hadden we weinig houvast. Het is al haast niet voor jezelf te begrijpen. We ervoeren onbegrip: ze moet gewoon gaan eten, je moet strenger zijn, kun je haar niet dwingen? Dat maakte het nog moeilijker. Alleen het vertrouwen van de mensen om ons en haar heen dat ze slim en sterk genoeg is om het gevecht te overwinnen, helpt je om door te zetten.

Wij laten haar constant weten dat we er altijd voor haar zijn, zielsveel van haar houden en dat ze een Parel in Gods hand is. Zelf hadden we niet zonder ons geloof gekund. Christien is van Christus en Zijn armen zijn onder haar, met die wetenschap en daarop vertrouwend gingen we door.

Tegen ouders met een kind met een eetstoornis willen wij zeggen: wacht niet met hulp zoeken, maar dwing niet. Maak het bespreekbaar. Veroordeel en beoordeel niet. Zoek eventueel zelf hulp om te weten hoe je kunt sturen en bijstaan. Wij hebben geleerd dat een eetstoornis nagenoeg altijd een gevolg van iets is. Probeer dat te onderzoeken. Denk nooit ‘het zal wel niet zo erg zijn of worden, het zal wel weer overgaan'. Je kind is in nood!"