Ik installeer me in bed en wiebel nog wat heen en weer om me daarna helemaal in te graven. Hmm, klaar om te slapen. Nee wacht, toch mij andere zij. Of toch op mijn buik. Ah, jeuk! Goed, ontspannen nu. Ineens merk ik het; dit is zo’n avond waarbij ik niet in slaap kom. Net nu het mij totaal niet uitkomt. Ik ben moe, heb morgen weer een drukke dag en had laatst ook al niet lekker geslapen. Straks ben ik oververmoeid! Moet. Slapen. Nu.

Misschien herken je het wel. Als je moet slapen, is dat vaak het laatste dat gaat gebeuren. Ik merk het meestal meteen. Mijn hoofd is nog veel te vol, mijn lichaam te onrustig en ondertussen maak ik me druk om elke minuut die voorbij gaat en waarbij ik blijkbaar nog niet in slaap ben gevallen. Als ontspannen een moetje wordt, gaat het meestal niet makkelijker. En laat dat nou net iets zijn waar we vervolgens de hele nacht over kunnen piekeren.

Fotografie: brunovdkraan

Je slaapt beter dan je denkt

Het wakker liggen duurt voor ons gevoel eindeloos. Dat maakt het vooral zo vermoeiend en zo stressvol, omdat elke minuut een uur lijkt te duren en je je er ook nog eens zo bewust van bent. Onze tijdsinschatting is 's nachts ook nog eens slechter dan overdag, iets dat ook niet meehelpt als je de hele tijd naar het plafond aan het staren bent. Daarbij verloopt een gezonde en gemiddelde nachtrust eigenlijk nooit ongestoord. Gemiddeld worden we zelfs 28 keer onderbroken in onze slaap. Er is dus een grote kans dat je veel beter slaapt dan je denkt, of dat je een te hoge verwachting hebt van die nachtrust. Terwijl je met een gezonde en onrustige nachtrust eigenlijk al die tijd al prima functioneerde.

Meer last van de stress, dan het slaaptekort

De stress die we hebben over het slaaptekort is vaak veel heftiger dan de tijd die je wakker hebt gelegen. Dat is waar we denk ik het meeste last van hebben. Als je (voor je gevoel) jezelf de hele nacht druk hebt gemaakt over de vermoeidheid die je overdag gaat voelen, is de kans denk ik heel klein dat je je fit voelt die dag. Terwijl je misschien niet eens daadwerkelijk een slaaptekort hebt opgelopen, maar omdat je jezelf dat wel al die tijd hebt voorgehouden. Ik geloof dat je denkwijze daarin een grote rol kan spelen. Stressen om eventueel slaaptekort, om mogelijke vermoeidheid, maakt je denk ik vermoeider dan een wat kortere nacht.

Al is dat natuurlijk niet iets dat je gemakkelijk uitschakelt, want je beland heel ongemerkt in die cirkel. Opmerken dat je die cirkel terecht bent gekomen en dat je waarschijnlijk vooral jezelf gek aan het maken bent, kan al de eerste stap zijn. Vaak ga je niet direct invloed hebben op het in slaap vallen, maar kun je nog wel kijken hoe je het beste met die onrust om kunt gaan. Het lijkt nutteloos misschien, maar daar kan behoorlijk wat winst in zitten.

Wat kun je doen?

Wat wel kan helpen is om, in plaats van geforceerd in slaap te komen, andere manieren van ontspanning op te zoeken. Dat kan door bijvoorbeeld juist even uit bed te gaan en even uit die omgeving waarin je stress voelt een kop thee te zetten. Iets is waar je normaal van ontspant kan wat rust brengen in je lichaam en in je hoofd. Ook helpt het mij vaak om niet te focussen op het 'niet slapen', maar juist op het lekker liggen. Dan ga ik in gedachte mijn hele lichaam af. Hoe lekker liggen mijn benen uit te rusten? Hoe warm en zacht voelt de deken op mijn lijf? Liggen mijn armen ontspannen? Probeer eens een tijdje op je ademhaling te letten en voel bijvoorbeeld hoe de spanning uit je lichaam verdwijnt bij elke keer dat je uitademt. Het heeft iets meditatiefs om mij zo op mijn lichaam te concentreren, waarbij ik het idee heb dat ik meteen al meer tot rust kom. En alle rust draagt een steentje bij tijdens deze nachten.

Hoewel het soms ook kan helpen om juist even 'uit je lichaam' te gaan. Het wordt vaak afgeraden, maar het heeft soms best een gunstig effect op mij om juist iets actiefs te doen. Geen rondje hardlopen hoor, maar iets lezen bijvoorbeeld. Door me ergens op te concentreren, merk ik vaak pas echt hoe moe ik ben en willen mijn ogen gewoon dicht. Waarna ik al snel toch ineens in slaap val. De aandacht gaat er even af en dan kan de vermoeidheid pas echt toeslaan. Eindelijk. 

Fotografie: heftiba

Waar komt de stress vandaan?

Als het me lukt om het van bovenaf te bekijken, diezelfde nacht of soms veel later pas, merk ik dat die stress vaak met iets anders te maken heeft. Er ligt even teveel op mijn bordje of ik heb hele hoge verwachtingen van mijzelf. Ik merk dat ik dan wat krampachtig kan worden in alle dagelijkse dingen en ik heb het idee dat meteen alles een verschil kan maken. Niet meteen in slaap gevallen? Zie je, morgen wordt vast weer niets! Straks gaat het me allemaal niet lukken!? Ik moet nu slapen; als ik moe ben is het allemaal nog zwaarder! Eigenlijk gaat dat niet echt over moe zijn. Als ik het zo bekijk, heb ik eerder stress over het wakker zijn en alles wat er dan moet gebeuren, dan over het slapen zelf.

Wat houdt jou bezig en wat maakt dat die stress 's nachts naar boven komt? En bovenal: waarom denk je dat het met een onrustige nacht niet vol te houden is? Betekent dat niet dat het simpelweg iets te veel is? Wat zou jou helpen om wat meer structuur te krijgen, of iets meer rust? Dat is niets te veel gevraagd, zeker niet als het je 's nachts wakker houdt. 

Heb vertrouwen

Niet ontzettend makkelijk, maar het heeft mij enorm geholpen om 'domweg' te vertrouwen op de volgende dag. Door te blijven herhalen dat het morgen waarschijnlijk wel goed komt. Dat ik moe kan zijn, maar dat het ook mee kan vallen. En dat het dan linksom of rechtsom wel zal gaan. Dat als ik moe ben, ik mijn dag iets aan mag passen. Dat ik uiteindelijk weer in bed beland en er dan weer een nieuwe nacht aanbreekt. Dat ik best mag vertrouwen op de nachten die wél goed waren de afgelopen tijd. Of gewoon mag vertrouwen op mijn eigen kunnen, want waarom zou ik daar met een minuut minder slaap aan twijfelen?

Niet dat ik daar altijd heilig in geloof, maar het stelt mij wel gerust om mezelf zo toe te spreken. Je bent immers behoorlijk op jezelf aangewezen als je zo ontzettend wakker in bed ligt. Het minste wat je dan kunt doen is jezelf gerust stellen en kijken wat je dan wél nodig hebt, als je even niet in slaap kunt voorzien.

Hoe ga jij om met slaapstress?