Nooit eerder had ik zo'n goede beoordeling gehad op school. Vol trots en met een glimlach van oor tot oor bouwde ik mijn presentatie weer af. Al met al was het eigenlijk een heerlijke dag. Het zonnetje scheen en mijn klasgenoten sloten de beoordelingen af met een drankje op de binnenplaats. Ik zei dat ik ook zou komen, maar dat ik eerst even mijn spullen thuis zou brengen. Echter kwam ik nooit terug. Eenmaal thuis kwam de drang als uit het niets opzetten. Ik had een eetbui en daarmee was mijn goede dag afgelopen. Ik begreep er niks van. Alles was juist zo goed gegaan? Blijkbaar mocht het niet zo zijn. Waarom was ik zo zelfdestructief?

Hoewel een eetstoornis soms moeilijk te begrijpen is, vallen sommige dingen toch wel uit te leggen aan mensen. Dat een eetbui een vlucht is; een verdoving van negatieve gevoelens en gedachten. Misschien dat ze zich niet helemaal kunnen voorstellen op wat voor manier en om welke hoeveelheden dat gaat. Ze kunnen de angst en paniek niet voelen. Het gevoel dat je niet anders kan, de schaamte, de eenzaamheid en het verdriet. Maar toch, er zit een soort van logica in. Zelfs al weet iedereen dat het niet werkelijk je problemen oplost. In wezen verschuif je het probleem. Je vergaart een bepaalde vrijheid, vindt een bepaalde rust en creëert een bepaalde roes voor korte duur om daar op een ander gebied ontzettend veel voor in te leveren. Een eetstoornis komt niet zonder gevolgen op fysiek, emotioneel en sociaal gebied. Toch voelt het op dat moment als de enige uitweg. Elke cel in je lichaam schreeuwt om die verlossing.

Als je het uit zou leggen, zou een ander het misschien wel kunnen begrijpen, zonder het te snappen. Wat begint als een copingmechanisme, groeit uit tot een mentale ziekte. Het is belangrijk om dat niet te vergeten. Je hersenen werken op dat moment ook echt even anders. Je denkt niet als een gezond persoon, voelt niet als een gezond persoon. Hoewel dat vrij definitief en hopeloos zou kunnen klinken, is het dat zeker niet. Van een eetstoornis kan je namelijk herstellen. Geen kwestie van simpelweg ruggengraat tonen - ook al kost het wel kracht en doorzettingsvermogen - maar vooral ook een hoop begrip, zorg en geduld.

Een eetstoornis heb je niet zomaar, maar dat je een eetbui kan hebben na zo'n goede dag als deze, dat ging mijn pet te boven. Het was niet de eerste keer dat een eetbui mijn goede dag compleet verpestte. Hierdoor kreeg ik het gevoel dat herstellen er helemaal niet in zat voor mij. Blijkbaar bleef die eetstoornis gewoon bij me, zelfs als het goed ging. Definitief en hopeloos.

Hoe goed ging het werkelijk met me?

Toch kan je je afvragen hoe goed het werkelijk met me ging. Hoewel een eetstoornis niet gelukkig maakt, wil dat niet zeggen dat je de hele tijd ongelukkig bent wanneer je een eetstoornis hebt. Het is heel normaal dat je goede en minder goede dagen hebt. Een goede dag wil niet direct zeggen dat je hersteld bent van je eetstoornis. Die twee dingen kunnen helemaal los van elkaar staan. Toch vond ik het vreemd dat het juist op een goede dag zo verschrikkelijk mis kon gaan. Het hebben van een eetstoornis is soms heel ingewikkeld en dubbelzinnig. Het was niet de eerste keer dat bepaalde overtuigingen lijnrecht tegenover elkaar leken te staan. Destijds heb ik er veel over gepraat en over nagedacht. Ook na mijn herstel en in mijn werk denk ik over dit soort dingen na. Hoe zou het kunnen werken? Hieronder beschrijf ik een aantal redenen die voor mij golden of waarvan ik denk dat ze voor iemand zouden kunnen gelden.

♦ Een lichamelijke reactie op gevoelens

Omdat ik wat angstig ben aangelegd, weet ik inmiddels wat voor invloed een lichamelijke reactie kan hebben op je gedachten en gevoelens. Zo kan een vrij onschuldige pijn op de borst - als gevolg van spierspanningen - ervoor zorgen dat je bang wordt dat er misschien iets met je hart aan de hand is. Die stress en angst zorgen er op hun beurt weer voor dat je verkeerd gaat ademhalen, waardoor de pijn op de borst kan verergeren. Zo kom je eigenlijk in een vicieuze cirkel terecht waarin je je heel slecht gaat voelen, zonder dat dat in eerste instantie nodig was. Paniekaanvallen kunnen ook zo werken. Een lichamelijk gevoel zoals misselijkheid of subtiele spanning kan een kettingreactie aan gedachten veroorzaken waardoor je 'zonder reden' in paniek kan raken.

Wanneer er iets heel goeds of leuks gebeurt, zorgt dit ook voor een fysieke reactie. Bedenk je eens hoe jij je voelt als je net heel goed nieuws te horen hebt gekregen. Je hartslag gaat omhoog, je lichaamstemperatuur stijgt, je merkt een adrenalinekick op en voelt misschien wel vlinders in je buik. Daar is helemaal niks mis mee. Het voelt juist heel erg lekker. Toch lijkt deze fysieke reactie op geluk erg veel op de fysieke reactie op stress of angst waardoor het - soms heel onbewust - toch die eetstoornis kan triggeren. Zelfs als je hier bewust van bent kan dit gevoel je overvallen omdat de eetstoornis zo in je systeem zit.

Om eetbuien te voorkomen was het voor mij belangrijk om niet alleen te zijn. Zelfs al had ik nog zo'n goed eetschema of kon ik het prima relativeren. Als de stress eenmaal in m'n lijf zat, vond ik het extreem moeilijk om niet aan de drang toe te geven. Wat gezelschap opzoeken was voor mij dan een mooie stok achter de deur. Maar misschien heb jij ook wel je eigen manieren om met spanning om te gaan. Die kan je natuurlijk ook inzetten. Als je weet hoe het voor jou werkt, kan je zelf het best bepalen wat je nodig hebt.

♦ Wat omhoog gaat, komt ook weer naar beneden

Iets anders dat bij mij een grote rol speelde: al stond ik op de top van de wereld, ik moest ook weer een keertje naar beneden. Na elke down komt ooit een up en na elke up komt ook weer een down. Je kan niet alleen maar pieken. Hoewel ik dat heus wel begreep, vond ik het wel heel erg lastig om doorheen te gaan. Wanneer ik van mijn roze wolk weer terug naar de neutrale aarde moest, voelde dat als een domper. Zelfs al was het niet werkelijk slecht. Het was voor mij belangrijk om daar echt bewust van te zijn en me niet mee te laten slepen door mijn gevoelens. Omdat gevoelens altijd vanuit bepaalde gedachten komen, kan je dit aanpakken door bijvoorbeeld tegengedachten te bedenken.

Wat hierin ook een rol kan spelen, is de angst voor ups en downs. Wie altijd maar laag aan de grond blijft zitten, kan tenminste ook niet zo hard vallen. Wie zich nooit echt heel goed voelt, kan ook nooit teleurgesteld worden. Als je je dan plotseling wel heel goed voelt, kan het zijn dat het misschien veiliger voelt om daar zelf maar een einde aan te maken. Dat voelt misschien wel veiliger dan wanneer het je zou overkomen of zelfs worden aangedaan. Uiteindelijk gaat een eetstoornis helemaal niet over eten, maar veelal over angst en verdriet. 

Eigenlijk is dat laatste te vergelijken met de schijnveiligheid van een eetstoornis. Zo overmatig op safe spelen dat je eigenlijk ook niet meer ergens van kan genieten. Sterker nog; je angsten overcompenseren waardoor het uiteindelijk juist slechter met je gaat. Teleurstellingen, pijn en verdriet horen bij het leven, bij de één helaas wat meer dan bij de ander. Toch wil dat niet zeggen dat je daarom geen geluk in je leven kan vinden of dat je het niet zou mogen verdienen. Jij kan meer aan dan je denkt en je hoeft het niet alleen te doen. Het kan heel erg fijn en helpend zijn om hier met een psycholoog over te praten.

♦ Bang zijn voor verwachtingen

Hoewel ik wist dat perfectie niet bestond, of in ieder geval 'voor mij niet haalbaar' zou zijn, hanteerde ik toch naar een bepaalde maatstaf. Omdat ik de lat niet op het allerhoogste punt had gelegd, vond ik het al helemaal verschrikkelijk als ik die lagere, maar toch ook wel echt hoge lat, niet haalde. Ik was de hele tijd bezig met of ik wel goed genoeg was. Ik móest de hele tijd dingen van mezelf. Ik had torenhoge verwachtingen van mezelf, maar dacht ook dat de mensen om mij heen die verwachtingen van mij hadden.

Ik wil niet zeggen dat mijn eetstoornis een excuus was, maar het was wel een reden dat bepaalde dingen mij niet lukten. Een reden die ik makkelijker van mezelf zou kunnen accepteren, dan wanneer ik geen eetstoornis zou hebben en er dan nóg dingen niet zouden lukken. Dat zouden de mensen om mij heen toch ook wel begrijpen? "Het is niet dat ik het niet wil of kan, ik heb een eetstoornis." Het is niet zo dat ik het zó bewust inzette en dingen expres erger maakte dan ze waren. Nee, het was de angst voor verwachtingen en dat ik ze niet waar zou kunnen maken.

Wanneer iets heel goed ging, kon de angst voor die verwachtingen getriggerd worden. Mensen moesten niet denken dat ik het ineens makkelijk had en nu allemaal dingen van mij gaan verwachten. Niet omdat ik daar geen zin in had, maar omdat ik bang was dat ik anderen teleur zou stellen als ze erachter kwamen dat ik helemaal niet 'goed genoeg' ben. Deze angsten rondom verwachtingen en overtuigingen over mezelf heb ik in therapie flink onder de loep genomen. Kloppen ze eigenlijk wel? De kans is groot dat je veel voor een ander invult en de verwachtingen veel groter maakt dan ze werkelijk zijn. Fouten maken doen we allemaal. Je kan niet overal heel goed in zijn. Goed is goed genoeg. We hebben allemaal krachten, maar ook allemaal zwaktes. Erken en accepteer ze. Je mag er zijn zoals je bent.

♦ Ontlading en ontspanning

Een blije emotie is ook een emotie. Zoals ik al omschreef roept dat een bepaalde spanning in je op, zelfs al is dat opgewonden gevoel eigenlijk iets positiefs. Ook als ik wist dat er niets ergs aan de hand was, vond ik het lastig om mijn gevoelens een plekje te geven. Eetbuien waren voor mij het ultieme gevoel van ontspanning. Dit is waarom ik soms ook kon uitkijken naar een eetbui. Er behoefte aan kon hebben. Soms leek ik daar heel bewust voor de kiezen, maar vaak gebeurde het ook in een vlaag van verstandsverbijstering. Dan leek ik het gewoon te doen, nog voordat ik aan het denken was. De meest effectieve weg naar ontspanning op de korte termijn. Zo effectief dat, zelfs al was ik bewust van de gevolgen, de eetbui toch de voorkeur had.

Ook de hoge verwachtingen konden hierin een grote rol spelen. Zelfs na of tijdens een goede dag kon ik erg gespannen en streng voor mezelf zijn. Het was niet zomaar goed genoeg. Een eetbui was voor mij het moment waar op ik even niks hoefde. Alles kon laten vallen en helemaal op kon gaan in het moment. Een ultiem gevoel van vrijheid, terwijl ik in werkelijkheid hartstikke gevangen zat in mijn eetstoornis.

Wat voor mij helpend is geweest is om, wanneer ik de eetbui voelde aankomen (ook dat vergt wat oefening), even tot tien te tellen en stil te staan bij hoe ik me voelde. Gaat het hebben van een eetbui mij nu werkelijk helpen? Hoewel ik niet zomaar iets kon bedenken dat een even groot effect had als de eetbui, kon ik wel bedenken dat ik de gevolgen van die eetbui absoluut niet meer wilde. Dan maar iets dat minder effectief, maar uiteindelijk wel beter voor me was. Wat dat betreft was het voor mij ook belangrijk om mijn oordeel over de gevoelens wat milder te maken. Dan ben ik maar even gespannen. Kan ik dat uitzitten? Hoe kan ik mezelf hierin tegemoet komen? Nu voelt het rot, maar straks voel ik me trots. Want ik weet: het gaat ook wel weer voorbij.

♦ Zelfhaat

Een andere reden waarom je na een goede dag een eetbui zou kunnen hebben is zelfhaat. Je gunt het jezelf niet om een goede dag te hebben. Je verdient het niet om een goede dag te hebben, maar is dat werkelijk zo? Het is niet makkelijk om goed voor jezelf te zorgen wanneer je jezelf haat. Toch is het wel belangrijk om dit gevoel te onderzoeken. Is het nodig om jezelf te haten? Heeft het zin om jezelf te haten? Er is niemand die zegt dat jij je goed móet voelen, maar doe jezelf niet onnodig pijn. Mijn ervaring is dat je door jezelf slecht te behandelen, je de zelfhaat ook versterkt. Probeer die vicieuze cirkel om te draaien, want wat je aandacht geeft, wordt als vanzelf waardevoller. Misschien is zelf-liefde nog een te groot woord, maar het hoeft ook niet in één keer. Wees om te beginnen mild naar jezelf. Zelfhaat is niet nódig, niet nuttig, nergens goed voor. Ook als je (nog) niet van jezelf houdt. Je bent ook maar een mens. Er is niks mis met jou.

Een eetbui na een goede dag... Is dit voor jou herkenbaar?

Deze blog kwam oorspronkelijk online in 2020