Gisteren werd de eerste aflevering van de 6-delige serie 'Anorexia Eetclub' uitgezonden op NPO3. Dit kondigden wij maandag reeds aan in een blog. Op dat moment had nog niemand de aflevering gezien, maar werd er al vrij fel op gereageerd. Eetstoornissen op tv. Meer begrip is fijn, taboes doorbreken is goed, maar het kan ook behoorlijk triggeren als je zelf een eetstoornis hebt. Hoe breng je een eetstoornis én deelnemen respectvol in beeld? De deelnemers behoren zelf immers ook tot deze zeer kwetsbare groep: mensen met een ernstige psychische ziekte. Een lastige kwestie in mijn ogen. In deze blog blikken we terug op de eerste aflevering.

Het concept van 'Anorexia Eetclub' is helder. Zes jongeren volgen onder leiding van een diëtiste en presentatrice Tatum Dagelet een kooktraining. Ze doen samen boodschappen en gaan samen koken om vervolgens met elkaar aan tafel te schuiven en te eten. Het doel van het programma is dat de jongeren elkaar steunen om samen een normale maaltijd te bereiden en eten. Voor een leek op dit gebied een heel logisch idee. Iemand met anorexia moet immers 'gewoon' weer leren eten. Toch? Voor iemand die zelf een eetstoornis heeft, zal die vorige zin misschien al wat wrang in de oren klinken. Want, een eetstoornis, dat gaat toch helemaal niet over eten?

Meteen moet ik denken aan de eetmomenten tijdens mijn behandeling. Ik volgde een groepsbehandeling bij PsyQ. In de middag gingen we samen met deze groep lunchen. De lunch ging meestal wel oké. Soms was er wat strijd om een boterham, wanneer er een nieuw iemand in de groep was. Soms waren er tranen om het uitproberen van een nieuw broodbeleg, maar over het algemeen ging dat eigenlijk wel prima. De lunch is een vrij simpel eetmoment. Drie boterhammen met beleg. Dat is te doen. Eens in de zoveel tijd gingen we achter samen avondeten. De strijd, de pijnlijke stiltes, de tranen, de paniek... Ik zag het allemaal weer terug in het programma.

Ik zie ons nog zitten. "Zó veel boter om iets bakken?!" "Dat is wel héél veel pasta?!" "Ik kan dit écht niet eten!" Intussen ging de diëtist bij ons aan tafel de discussie met onze eetstoornis aan, terwijl onze eetstoornissen samen één groot front vormden. Ik had zelf eigenlijk al lang geen problemen meer met avondeten, maar de hele discussie deed me ontzettend twijfelen aan mezelf. "Moet ik dit niet ook heel moeilijk vinden? Ik ben echt een slechte eetstoornispatiënt. Als ik nou ook niet durfde te eten was ik tenminste dunner!" Nee, die avonden hebben mij nooit iets geholpen, gelukkig heb ik aan de rest van de behandeling wel veel gehad.

Hiermee wil ik overigens niet zeggen dat het niet belangrijk is om een goed eetpatroon ontwikkelen. Weer normaal leren eten en vertrouwen krijgen in het feit dat je niet dik wordt van een aardappel of 100 kcal meer dan 'normaal' is ontzettend belangrijk. Hiervoor is het noodzakelijk om je angsten aan te gaan en je gevoelens te uiten, maar of dit tv-programma dan de beste manier is vraag ik me af.

In mijn ogen wordt er soms helaas nog te veel gehamerd op dat eten. Wanneer je ernstig ondergewicht hebt kan dat noodzakelijk zijn, want je hersenen werken echt anders wanneer je zoveel tekort komt. Het kan zijn dat met een gezonder gewicht ook gezondere gedachten komen en dat je beter in kan zien wat normaal eten is. Je kunt dan betere keuzes maken en voelen wat er speelt. Volgens mij weten de deelnemers van Anorexia Eetclub echter heel goed wat normaal eten is....

Veel mensen met een eetstoornis hebben de neiging om zichzelf te vergelijken met anderen. Dit wordt meteen al aangegeven door één van de deelnemers in het begin. Ze probeert expres niet te kijken naar hoe de lichamen van de rest eruit zien, maar vindt dat heel lastig. Dat herken ik ook wel. Als ik mijn eigen groep er weer even bij mag pakken vond ik het fijn dat er verschillende eetstoornissen door elkaar zaten. Anorexia, boulimia en eetstoornis NAO (BED was echter wel weer een aparte groep) zaten allemaal om dezelfde eettafel. Dit was in het begin even lastig, maar ik denk wel dat het dat 'wedstrijdelement' van een eetstoornis een beetje minder heeft gemaakt.

Belangrijker dan dat wij aan dezelfde eettafel zaten was dat wij in dezelfde behandelkamer zaten en dat we samen spraken over dat waar we werkelijk mee worstelden. In de serie wordt het ook al gezegd: Een eetstoornis gaat niet over eten. Hoezo staat het dan toch zo op de voorgrond? Het eetgedrag van mensen met een eetstoornis is slechts een uitvlucht van (complexe) onderliggende problematiek. Dat laatste is waar het eigenlijk over moet gaat. Ik zou het mooi en waardevol vinden om daar eens een programma over te zien.

"Er wordt toch ook geen programma gemaakt waarin alcoholisten met elkaar in de kroeg drinken gaan bestellen of alcohol gaan distilleren? Daar draait een verslaving toch ook helemaal niet om?" ~ Scarlet

Een eetstoornis heb je niet zomaar. Het is een complex ziektebeeld waar een hoop aan vooraf is gegaan. Niet iets dat simpelweg opgelost is met weer normaal gaan eten. Was het maar zo makkelijk. Ik vind het programma dan ook tekort schieten in het feit dat de deelnemers het moeten doen met slechts een dietist en een Tatum Dagalet die eigenlijk niks over eetstoornissen weet. Dat zegt ze immers zelf. Ik vraag me af of dat wel verantwoord en respectvol is bij zo'n kwetsbare doelgroep. Anorexia is een van de meest dodelijke psychische ziektes. Geen vermaak. Geen entertainment. Hier mag geenszins te licht over gedacht worden.

Dat geldt overigens ook voor de mensen met een eetstoornis die dit tv programma kijken. Het is niet zo dat het vergelijken maar aan één kant van het scherm gebeurt. Als ik thuis had gezeten met een eetstoornis zou ik continu bezig zijn geweest met kijken naar hoeveel zij eten, hoe dun ze eruit zien, hoe moeilijk ze iets vinden en hoe erg hun eetstoornis is. Ik zou me afgevraagd hebben of het bij mij dan wel erg genoeg was. Ook zou ik misschien jaloers zijn als ik vond dat de eetstoornis van iemand anders erger was. Zeker als het over iemand met anorexia gaat. Het is haast ongelooflijk voor de buitenwereld, maar in de eetstoorniswereld staat anorexia bovenaan de ladder. Dat is 'de beste eetstoornis'. Dan ben je het sterkst. Zien dat iemand anders minder eet of weegt dan jij is dan ontzettend triggerend. Zien dat iemand anders extra bijzonder is omdat die ook nog op televisie komt en als dapper betiteld wordt, maakt het allemaal extra ingewikkeld.

Het is iets dat je bij andere ziektes weinig ziet en dat maakt eetstoornissen zo lastig. Ergens voelt die eetstoornis goed en sterk. Het is een manier om je emoties te reguleren of om te gaan met een heftig trauma, maar aan de andere kant maak je je hoofd en lijf helemaal kapot. Dat heb je in het begin nog niet zo door en de weg terug is lastig en eng. Zodra je beter gaat eten en minder naar die eetstoornis gaat luisteren komen al die achterliggende problemen, gevoelens en gedachten weer naar voren. Daar moet je dan mee leren dealen. Eigenlijk wordt herstellen pas echt moeilijk als het eten weer goed gaat. Herstellen van een eetstoornis betekent vaak dat je je eerst slechter moet gaan voelen voordat je je beter kan gaan voelen. Het is een soort drempel waar je overheen moet en dat maakt het ontzettend lastig.

"Anorexia gaat over angst, verdriet, pijn en heel veel moeten en niet mogen van jezelf. Het gaat over minderwaardigheid en ongelooflijk veel steun en onvoorwaardelijke liefde nodig hebben. Het gaat over kou in je hart, in heel je lichaam en de wens om ooit weer heel te worden. Anorexia gaat over dit en over nog veel minder, maar niet over eten." ~ Scarlet

Ik vind het heel stoer dat de deelnemers van dit programma gekozen hebben om mee te doen. Dat ze zichzelf steeds weer die kans willen geven om toch te herstellen en dat ze ook meer begrip rondom eetstoornissen willen creëren. Tegerlijkerijd is het ook belangrijk om ten allen tijde te onderzoeken welke motivatie er achter een deelname zit. Iemand met een zeer negatief zelfbeeld kan ook graag mee willen doen aan een tv programma om te voelen dat hij/zij wel belangrijk is. Dat hoort bij de ziekte. Dat biedt nu wellicht steun, maar kan op termijn voor spijt zorgen. In hoeverre moeten we jonge mensen met een ernstige psychische ziekte hierin tegen zichzelf in bescherming nemen? 

Ik vind dat het programma hier helaas in te tekort schiet. Ik wil best geloven dat het een fijn team was en dat ze de beste bedoelingen hadden, maar ik denk dat het belangrijk was geweest om je eerst meer te verdiepen in wat een eetstoornis eigenlijk is. Niet alleen voor het creëren van meer begrip, maar ook voor de deelnemers zelf. Ik ben benieuwd wat de volgende afleveringen gaan brengen en ik hoop dat mijn mening hierover nog een beetje bijgeschaafd kan worden. Op tv of niet op tv, ik gun iedereen met een eetstoornis de juiste hulp of een goede behandeling. 

Lees ook de recensies in Volkskrant en Parool.

Als je zelf een eetstoornis hebt kan je je nu afvragen of het verstandig is om dit programma te kijken. Wil je het toch kijken? Dan kan het fijn zijn om het samen met iemand anders te kijken of het in ieder geval na afloop met iemand te bespreken als je merkt dat het je triggert. Een eetstoornis heeft nog nooit iets beter gemaakt. Blijf voor ogen houden waarom je wel zou herstellen. Zoek hulp. Je staat er niet alleen in. Het kan echt anders.