Trap er niet in, ook al voelt het dikwijls als absolute waarheid. Een eetstoornis gaat vaak gepaard met excuses. Excuses om iets (nu) niet te hoeven of te kunnen doen. Excuses waarom iets onmogelijk is of waarom je echt beter een paar dagen kunt wachten. Als ik erover nadenk, is het eigenlijk best bizar dat het zo werkt; maar een eetstoornis doet er uiteindelijk toch alles aan om jou bij zich te houden. Gek genoeg hoort dat erbij en hoort het er ook bij dat je daarom - bewust of onbewust - soms de meest creatieve excuses bedenkt voor jezelf. Iets waar ik mij voor schaamde of schuldig over voelde, en wat ik toentertijd niet snel had gedeeld, maar waarvan ik nu weet dat het allemaal bij hoort. 

Het is niet erg genoeg

Het is niet erg genoeg. Anderen zijn er slechter aan toe. Bij mij valt het toch wel mee. Het kan echt veel erger. Vinden of voelen dat het niet erg genoeg is, is onderdeel van de problematiek. Het is wezenlijk onderdeel van de stoornis; dat je verder moet en dat het meevalt. Dus hoe meer jij voelt dat het ‘niet erg genoeg is’, hoe meer je eigenlijk voldoet aan het ziektebeeld. Dat zou meteen een bevestiging kunnen zijn. Hoe ingewikkeld en dubbel dat natuurlijk ook meteen is. 

Wat dit een slecht excuus maakt, is dat het uitgaat van een soort methode dat iets eerst slecht of slechter moet gaan, voordat iets beter mag gaan. Wat is dat eigenlijk voor belachelijke voorwaarde? Als je nu merkt dat het je in de weg zit, je beperkt in je dagelijks leven of van je hoofd een warboel maakt, is dat reden genoeg om voor herstel te gaan. Jij bent de enige maatstaf in dit verhaal, kan het bij jou beter? Of houd je 'niet erg genoeg' nog wel een paar jaar vol?

Bovendien zal je eetstoornis heel selectief kijken naar dat wat niet erg genoeg zou zijn. Is het allemaal niet erg genoeg omdat je bijvoorbeeld vandaag meer geluncht hebt dan gister? Maar hoe zit dat met die gedachtes die je hebt over jezelf en over eten? Hoe kijk je naar je lichaam? Hoe compenseer je, nadat je een keer normaal hebt geluncht? Hoe voel je je als je in bed ligt? Is dat ook allemaal niet erg of vervelend genoeg op dit moment? 

Ik ben er nog niet klaar voor 

Voelen dat je er niet klaar voor bent; het kan je herstel natuurlijk enorm in de weg zitten. Die cruciale vraag hierin is denk ik: wat zou er moeten veranderen om er wél klaar voor te zijn? Een eetstoornis is er niet voor niets, de oorzaak en de kern hiervan kan aangepakt worden, maar de functie die het heeft is natuurlijk niet eens 'weg' of onbelangrijk. Dus kun je er überhaupt volledig klaar voor zijn als je er nog middenin zit? Je wilt er natuurlijk klaar voor zijn. Herstel is zwaar, dus je wilt op z'n minst dat alles in jou klaar is met die eetstoornis, want dat zou het hele proces een stuk makkelijker maken. Maar in de tijd dat je daar misschien op wacht of nog aan werkt, wordt de eetstoornis ook niet minder. Elke stap die je terug zet, moet je ook weer vooruit. 

Als ik terugkijk, hoort dat dubbele gevoel erbij, hoe moeilijk dat natuurlijk ook is. Je wilt herstellen, zonder dat je er altijd helemaal klaar voor bent. Je wilt beter worden, je beter voelen, zonder de eetstoornis meteen los te laten. Misschien is het belangrijker om dat te accepteren en daar een weg in te vinden, dan om het te gebruiken als een excuus om te blijven waar je bent. 

Het kan beter na dit weekend

Van uitstel komt afstel, ook in eetstoornisherstel. Dit moeilijke weekend wil ik even overbruggen. Nee die verjaardag komt eraan, nu even niet. Morgen begin ik echt! Man, ik heb zo veel aan mijn hoofd, herstel kan ik echt niet bij hebben hoor. Dat waar je de eetstoornis voor hebt ontwikkeld, biedt natuurlijk ook troost, houvast en comfort in moeilijke tijden. Elke tijd en vooral elke moeilijke tijd zal je willen laten grijpen naar comfort. Dat is menselijk, maar als jouw houvast zit in een eetstoornis, doet het meer kwaad dan goed om daar naar terug te grijpen. Het is een illusie dat dit het enige moeilijke weekend gaat zijn in je leven. Het is een illusie dat er na die verjaardag geen enkele verjaardag meer komt. Het is een illusie dat het na die verjaardag - of morgen - allemaal ineens totaal anders is, omdat je namelijk zelf niet iets totaal anders hebt geprobeerd. Als dat echt zo was, had het drie verjaardagen geleden misschien ook beter gevoeld, toch? 

Het gaat niet op wonderbaarlijke wijze beter voelen of makkelijker voelen. Dat gevoel waar je op wacht en waar je het voor uitstelt, dat komt niet vanzelf. Dat komt door er hard voor te werken en door die angst heen te gaan. Dat zul je moeten aangaan op een moment wanneer dat inderdaad totaal niet uitkomt. 

Wat als het mislukt?

Wat als het wél lukt? Dat zou je ook kunnen vragen. Niet dat dit zo simpel is natuurlijk. Op een plek blijven is niet altijd wat je wilt, maar wel iets dat je goed kent. Ook als je die plek verschrikkelijk vindt. In beweging komen, ergens voor gaan en gaan voor beter, brengt ook een verwachting met zich mee. En dat brengt weer een mogelijke mislukking of teleurstelling met zich mee, een gevoel waarvan je soms echt denkt het niet te kunnen verdragen. 

Het alternatief is echter wel, dat er nooit iets kan veranderen. Er zal ook nooit iets lukken, als je niet het risico neemt. Wellicht kan het helpen om hier te onderzoeken wanneer iets voor jou mislukt is? Als dat is wanneer je niet meteen stress-vrij bent bij de volgende uitdaging, of als je denkt dat je meteen je nieuwe lichaam accepteert, dan kan ik me voorstellen dat je enkel mislukkingen tegen gaat komen. Is iets mislukt als het moeilijk is? Is iets mislukt als je misschien een keer terugvalt? Mislukkingen en fouten horen erbij, herstellen is - hoe frustrerend ook - een kwestie van dingen eindeloos herhalen. Daar hoort keihard vallen soms bij, die zijn zelfs essentieel als het gaat om grote veranderingen en psychisch herstel. Of die val het eindstation is, en daarmee alles mislukt is, dat is aan jou. 

Bij mij is het anders

Logisch dat het zo voelt natuurlijk. Van jezelf weet je alles, van de ander vaak maar de helft. Dus dat het voor jou anders voelt is begrijpelijk, net zoals dat ieder ander persoon dat ook tot op zekere hoogte heeft. Daarom hebben we denk ik ook het beste advies voor de ander en diskwalificeren we onszelf - vaak onterecht - al bij voorhand. 

Persoonlijk hielp het mij om dit eens vrij direct van bovenaf te bekijken. Wat deed ik eigenlijk met dit excuus? Ik plaatste mezelf eigenlijk een beetje buiten de groep, buiten wat normaal is. Nee daar hoor ik niet bij. Ik maakte mezelf en mijn positie meer bijzonder, meer uitzonderlijk dan de rest. Maar hoe groot was nou werkelijk de kans dat ik écht heel anders zou zijn dan de rest? We zijn natuurlijk allemaal uniek, maar hoe bijzonder dacht ik werkelijk dat ik was? Dat het bij mij zo anders zou moeten gaan en ik dingen minder of niet zou kunnen, die ik anderen wel zag doen? Die mate van onzekerheid en lage zelfwaardering maakte - beschamend genoeg - ook dat ik mezelf een beetje een uitzondering vond. Het meisje bij wie het anders is. En ja, dat is natuurlijk een topexcuus voor een eetstoornis. Maar is het waar?

Ik functioneer nog gewoon

Als enkel functioneren voor jou voldoende is, écht voldoende is, zou je deze blog denk ik niet eens tegen zijn gekomen. Misschien dat dit refereert aan het gevoel van verder moeten gaan, dat het eerst erger moet zijn. Maar vergeet niet dat we het hebben over een psychische stoornis, die jou inderdaad kan laten sporten, werken, de hond uitlaten, die extra dienst kan laten draaien, die extra avond kan laten oppassen en die cursus naast je studie laat doen. 'Was je eigenlijk niet moe tijdens je eetstoornis?', vroeg iemand mij laatst die door lichamelijke klachten wat minder kon eten en zelf merkte hoe moe ze daardoor was. Ik besefte toen pas: nee wat gek, ik was helemaal niet moe. 

Moe werd ik pas in herstel, wat opnieuw een excuus was overigens. Zie je wel, dit werkt niet, ik voel me namelijk alleen maar slechter! Maar in herstel krijgt je lichaam de kans om op te laden, om bij te komen en te herstellen op elke manier die nodig is. Pas dan is er ruimte om te voelen, dus ook om te vermoeidheid toe te laten. 

Wat is voor jou functioneren? Is dat als je elke dag je eten telt, overal rekening mee houdt, met hartkloppingen in bed ligt, maar wél nul ziekteverzuim hebt? Is functioneren voor jou wanneer je je vrienden minder ziet omdat het sociale contact en het eten ongelofelijk ingewikkeld is, maar je studie wel lekker gaat? Is functioneren voor jou als je overal op tijd bent, je steentje bijdraagt, maar niemand weet hoe rot je je eigenlijk voelt? Als jouw manier van functioneren ongeveer hier tussen past, verdien je beter. Bovendien is het leven meer dan enkel functioneren, toch? 

Hulp is te duur

Professionele hulp kan inderdaad een behoorlijk kostenplaatje met zich meebrengen. Wat niet voor iedereen - op elk moment - haalbaar is. Heel begrijpelijk en vooral vervelend dat herstel hierdoor moeilijker wordt. Dat bepaalde hulp die je nodig hebt toch in zeker mate afhankelijk is van een verzekering en van toeslagen. Dat maakt het simpelweg niet makkelijker en ook niet motiverender, iets waar je niet mee bezig wilt zijn - of jezelf voor in bochten wilt wringen - als je worstelt met een eetstoornis. 

Het is tegelijkertijd een ander verhaal om herstel dan te laten voor wat het is of het als vrijbrief te zien nog even 'verder te mogen'. Of nog even 'lekker niets te hoeven veranderen'. Ook als je dit niet langer wilt, kan het vertrouwde en veilige van een eetstoornis juist dan om de hoek komen kijken en aan je trekken. Een enkele mogelijkheid die wegvalt op dit moment, of waar je langer op moet wachten, neemt niet weg dat er vaak meer mogelijkheden zijn. Er zijn meer opties, meer wegen die naar Rome leiden. 

Als de juiste hulp er nu niet kan zijn, betekent dat niet dat je een stap terug hoeft te doen. Stabiliteit is soms ook vooruitgang. Welke hulp is wél er voor handen op dit moment en zou je daar meer gebruik van kunnen maken? Natuurlijk denk ik - en heb ik ervaren - dat professionele hulp van essentieel belang kan zijn om bepaalde patronen te doorbreken en de diepte in te kunnen gaan, maar herstel komt in de kern wel uit jezelf. Het kan een belangrijk hulpmiddel zijn, maar ook steun en gesprekken met je omgeving kan voor die diepte zorgen. Ook een eetlijst van internet kan voor een nieuwe gezonde structuur zorgen. Niet dat dat allemaal zaligmakend is of ideaal, maar waar een wil is, is een weg. Die weg moet soms misschien aangepast worden, maar de weg terug is niet de enige optie. 

Ik kom er nooit vanaf, dit hoort gewoon bij mij

Tijdens mijn eetstoornisherstel hoorde ik ook wel eens dat dit misschien iets zou zijn wat mijn valkuil zou kunnen blijven. Waar de één gaat drinken, de ander zich verliest in het werk en sommigen het allemaal combineren, zou mijn valkuil het eten kunnen zijn op momenten dat ik het moeilijker heb. Dat zou kunnen, dacht ik, het is tenslotte een soort beschermingsmechanisme geweest dus ik vond het niet gek klinken dat ik wellicht nog eens de behoefte zou kunnen voelen om mezelf te beschermen in het leven. Dat weet je niet van te voren. 

Maar daar van te voren wel al vrede mee hebben, je daarbij neerleggen en er dus geen verandering in aanbrengen, dat legt je toekomst eigenlijk al vast. Dan weet je in ieder geval zeker dat dat inderdaad iets is wat bij je blijft en waar je altijd mee zal worstelen. De uitkomst weet je niet als je het een kans geeft en toch probeert voor volledig herstel te gaan. Er zijn namelijk ook harde cijfers dat volledig herstel mogelijk is, dat het werkelijk slijt. Ook die meest hardnekkige dingen, die nu zo ontzettend bij je horen en waar je je geen leven zonder zou kunnen voorstellen. Dat het ver weg lijkt en dat je je het nog niet kunt voorstellen, dat zegt natuurlijk niet dat het ook werkelijk onmogelijk is. Het is iets wat moet groeien en daarvoor moet je inderdaad door grenzen heen die je nu misschien nog niet kunt, of niet alleen op dit moment.

Wil je dat het bij je hoort? Dat is misschien de belangrijkste vraag hierbij. En waarom dan eigenlijk? Vind je het werkelijk te veel moeite voor iets waar je eventueel teleurgesteld in zou kunnen worden? Wat zou er nodig zijn of wat zou er anders moeten zijn, om het niet langer onderdeel van jou te hoeven laten zijn?

Zijn deze excuses herkenbaar voor jou?

Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.