Kort geleden schreef ik deze blog over parentificatie. Terwijl ik dit schreef, dacht ik veel terug aan hoe het er thuis bij ons aan toeging. Het gevoel constant op mijn tenen te moeten lopen, de overtuiging dat ik nooit genoeg genoeg zou zijn, nooit zou voldoen aan bepaalde verwachtingen of wensen... Als ik hier zo aan terugdenk, komen er ook veel opmerkingen omhoog. Dingen die destijds door mijn vader zijn gezegd die heel schadelijk waren. 

Al eerder schreef ik over de situatie waarin ik ben opgegroeid. Mijn vader was alcoholist en dit had veel invloed op het gezin. Ik was nog te jong om dit allemaal te begrijpen. Hoe dit zo was ontstaan, wist ik ook niet. Nog steeds niet, want ik heb inmiddels geen contact meer met mijn vader. Mijn vader is gediagnosticeerd met narcisme toen ik nog thuis woonde. Nadat mijn ouders scheidden (ik was toen ongeveer 14 jaar) heb ik ervoor gekozen om geen contact meer met hem te hebben.

Deze blog is niet geschreven vanuit een psychologisch oogpunt (want ik ben geen psycholoog), maar vanuit mijn eigen ervaring. Ik hoop dat ik anderen in een soortgelijke situatie houvast kan geven. 

Wat kenmerkend is voor mensen die leiden aan narcisme: de haast obsessieve focus op het uiterlijk, verheerlijking van de eigen persoonlijkheid, dominant gedrag en gebrek aan empathisch vermogen. Denk jij dat je narcistisch kunt zijn? Lees dan eens deze blog, geschreven door Irene. Dit zijn allemaal kenmerken die ik ook bij het beeld dat ik van mijn vader heb, vind kloppen. 

Al die symptomen zo samen klinken best heftig. Maar dit betekent niet per definitie dat een narcist een 'slecht' mens is. Dat legde Daphne eerder al uit in deze blog. Heel eerlijk vond ik het best lastig om deze blog te lezen. In mijn hoofd was iemand met narcisme juist wél slecht. Ik had het toch aan den lijve ondervonden? 

Onderstaand stukje uit diezelfde blog liet me inzien dat het gedrag dat mijn vader vertoonde, niet iets is dat alleen ons raakte. Misschien had hij het ook niet makkelijk, maar dat zag ik niet. Wilde ik misschien ook niet zien. Ik vind het, voor de compleetheid van deze blog, waardevol om dit stukje nog even te delen.

"It’s lonely at the top. Dit spreekwoord vind ik goed passen bij een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Het is alleen en eenzaam als je er echt van overtuigd bent dat anderen minderwaardig zijn aan jou. De strijd die gevoerd moet worden om altijd de beste te blijven, ten koste van alles. Niet de rust of het vertrouwen kunnen vinden dat anderen misschien ergens beter in zouden kunnen zijn en dat dit niets af doet aan je eigen kwaliteiten. Niet de rust of het vertrouwen kunnen vinden dat het oké is. Niet voordat de strijd gestreden is. Wat moet het eenzaam voelen als iedere persoon een bedreiging vormt die jou van de troon kan stoten."

Ik vind het zelf heel verfrissend hoe Daphne hier tegenaan kijkt. Want ik denk ook dat het voor mijn vader heel eenzaam was. Ik herken het ook dat hij veel als bedreiging zag; en dat terwijl hij juist zo vol was van zichzelf. En dat alleen dragen, lijkt me ook niet makkelijk.

Gaslighting

Ik wil verdergaan met een specifieke vorm van manipulatie binnen de psychologie: gaslighting. Hierbij is het doel het slachtoffer onzeker en afhankelijk te maken, waardoor de 'pleger' als belangrijk wordt gezien. Vaak wordt deze vorm van manipulatie teruggezien binnen romantische relaties, maar ook in huiselijke sferen kan er sprake zijn van gaslighting. Vaak resulteert gaslighting tot het gevoel dat je als slachtoffer zelf gek bent geworden. Alsof jij het allemaal niet meer op een rijtje hebt, terwijl de pleger in kwestie de waarheid continu blijft verdraaien. "Ik heb dat nooit gezegd."

Gaslighting kan op verschillende manieren tot uiting komen:

• Iemand (continu) onderbreken - eigenlijk wordt hier de boodschap 'je mag zelf geen mening hebben' meegeven. Ik vind zelf ook dat hier iets meer mee wordt gezegd, namelijk ook het idee dat de mening van de pleger wél belangrijk is. Dat het slachtoffer ondergeschikt en minder belangrijk is. 
• Kleineren - opmerkingen als 'het was maar een grapje' of 'het was niet mijn bedoeling' zijn opmerkingen die kunnen vallen onder de noemer kleineren. Vaak gaan deze opmerkingen over grappen die kwetsend kunnen zijn. Misschien zelfs wel zo zijn bedoeld. Door iets af te doen als 'het was maar een grapje' ga je niet alleen de kern voorbij, maar ook laten deze opmerkingen je twijfelen. Heb ik het dan echt zo verkeerd gezien? 
• Het probleem bij jou neerleggen - jou laten geloven (of zelfs zeggen) dat je paranoïde bent. Dat het aan jou ligt. Ook al heeft hij of zei iets 'verkeerds' gezegd; op deze manier is het goed te praten. Jij vat het namelijk verkeerd op, jij hebt het niet goed verstaan of begrijpt het niet goed. "Je bent overdreven gevoelig."
• Het vertellen van leugens, dingen ontkennen - met als resultaat: het slachtoffer in een staat van verwarring houden. Deze herken ik zelf heel goed. Ik denk dat het ook meespeelt dat destijds een verslaving meespeelde. Hierdoor kan het heel 'normaal' voelen om te liegen en dingen achter te houden. 

Projectie

Projectie is een term uit de psychologie en is eigenlijk een manier om met negatieve emoties om te gaan, ze af te weren. Van projectie kan sprake zijn wanneer men eigenschappen of emoties van zichzelf ontkent, verbergt of verdringt door deze toe te schrijven aan iets of iemand anders. Het ligt altijd aan de ander.

Zoals ik in de introductie van de blog al vertelde, had mijn vader een alcoholverslaving. Net als met veel verslavingen gaat hier een bepaalde stiekemheid mee gemoeid. Ook bij ons thuis. Zo vond ik vaak (lege maar ook volle) flessen drank op mijn kamer. Wanneer ik dit bespreekbaar maakte, was de conclusie altijd dat het mijn eigen schuld was, ook al had ik die flessen nog nooit eerder gezien of vastgehouden. Niet alleen maakte me dit enorm verward, ook maakte het me boos en gefrustreerd. Ik leek maar geen grip te kunnen krijgen op de situatie en hiernaast werd ik er zelf op afgerekend. 

Zichzelf als slachtoffer voordoen

Opmerkingen als 'Ik drink door jullie' vallen naar mijn idee in bovenstaande categorie, maar ook in deze. Wat ik net al zei: uiteindelijk was al zijn gedrag mijn schuld. Vond hij. Ik gedroeg me niet zoals 'wenselijk' dús hij moest drinken om hiermee om te gaan. Nu vind ik dit zelf heel problematisch. Zeker gezien het gegeven dat ik destijds een kind was. Ik vind namelijk dat dit geen 'goede' waardes zijn die je over wilt dragen als ouder.

Ik leerde hier onbewust dat het oké is om geen verantwoordelijkheid te nemen voor je acties. Ironisch genoeg kan dit ook resulteren in een te hoog verantwoordelijksheidsgevoel. Dit is bij mij ook het geval. Ik denk, of ik weet, dat een deel van de drang naar controle ook voortkomt vanuit de manier waarop ik mijn thuissituatie heb beleefd. Zo vind ik het moeilijk om nee te zeggen, sta ik mezelf niet toe fouten te maken en kan ik me machteloos voelen wanneer ik geen grip heb op bepaalde situaties. 

Wat kun je zelf doen?

Misschien dat het als een onmogelijke opgave kan voelen, maar er zijn dingen die je zelf kunt doen om jezelf hiertegen te beschermen. 

• Herken het gedrag - Uit mijn ervaring bleek dit een belangrijk punt. Door me meer in te lezen over narcisme, leerde ik het gedrag dan ook beter herkennen. Door die patronen te herkennen, kon ik het beter plaatsen, waardoor ik meer weerbaar was.
• Besef dat het niet over jou gaat - Ook al kan het gedrag nog zo persoonlijk voelen, dit hoeft echt niet zo te zijn. Juist niet zelfs. In het leven van een narcist draait het ten slotte om hem of haar. 
• Afstand nemen - In mijn geval bleek dit uiteindelijk de enige oplossing te zijn. Ik wil hier meteen bij vertellen dat dit een keuze is geweest die niet alleen op het narcisme van mijn vader is gebaseerd. Ook wil ik erbij benoemen dat afstand nemen ook niet iets definitiefs hoeft te zijn. Soms kan juist een pauze in het contact al leiden tot inzichten of veranderingen. Wil je meer lezen over mijn ervaringen met het (definitief) verbreken van contact? Klik dan hier. 
• Zoek professionele hulp - Er zijn ontzettend veel proffesionals opgeleid die klaar staan om jou te helpen. Schroom niet om die hulp te vragen. Want ook al kan het soms zo eenzaam voelen, je hoeft het niet alleen aan te gaan.

Wil je de eerdere blogs lezen die ik heb geschreven over opgroeien met een verslaafde ouder? Die kun je hier terugvinden. Hier vind je de blogs die ik heb geschreven over het verbreken van contact met een ouder.

Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.