Draag geen kort rokje. Fiets niet alleen naar huis. Raak tijdens het uitgaan je vrienden niet kwijt. Laat je drankje nooit ergens staan. Doe de deur niet open als je alleen thuis bent. Spreek niet ergens alleen met iemand af. Drink niet te veel op een feestje. Doe niet zoveel make-up op. Trek niet zulke hoge hakken aan. Lach niet zo vriendelijk. Dans niet zo uitdagend. Je zou er wel eens om kunnen vragen.

Is ze ’s nachts van haar fiets getrokken? Wie fietst er dan ook alleen door dat park. Heeft die jongen met wie ze op date ging haar verkracht? Ze zal hem wel de verkeerde indruk hebben gegeven. Heeft zijn sportleraar hem aangerand? Echte mannen overkomt zoiets niet. Heeft haar beste vriend haar gedwongen seks met hem te hebben? Ze zal het verhaal wel verzonnen hebben, hij doet zoiets niet.

Victim blaming komt helaas nog steeds enorm veel voor. Zodra er iets gebeurt, zijn wij met zijn allen geneigd om naar het slachtoffer te kijken. Wat heeft hij of zij fout gedaan waardoor dit is gebeurd? De schuld bij het slachtoffer neerleggen, is een makkelijke manier om jezelf veilig te wanen. Want als jij maar niet dezelfde fout maakt, overkomt het jou niet. Hoe harder we met zijn allen de ‘fouten’ van het slachtoffer benadrukken, hoe meer we overtuigd raken van het idee dat het ons niet zal gebeuren. Het geeft ons, onterecht, een veilig gevoel. Eigenlijk heeft het dus helemaal niks te maken met of het écht de schuld van het slachtoffer was, maar is het een manier om met eigen angsten om te gaan.

Waar we ons vaak helaas niet bewust van zijn, is de enorme schade die dit bij het slachtoffer kan aanrichten. Misbruik op zich is al een vreselijke ervaring die je raakt tot in de kern van wie je bent. Je gevoel van veiligheid is weg. Je lichaam voelt niet meer als dat van jou. Je vertrouwen in de mensen om je heen is weg. Als je dan eindelijk met veel moeite durft te vertellen wat er gebeurd is, maar mensen halen hun wenkbrauwen op terwijl ze je vertellen dat je dan maar niet zo dom had moeten zijn, maakt dat de eenzaamheid alleen maar erger.

Daarbij komt dat slachtoffers vaak ook al zichzelf de schuld geven. Ze gaan opzoek naar dingen die ze fout hebben gedaan, redenen waarom de dader zal hebben gedacht dat ze zelf ook wel wilden. Als de omgeving dan ook nog zegt dat ze er vast zelf om hebben gevraagd, bevestigt dat het schuldgevoel en wordt het nog lastiger om daarvan af te komen. Zie je wel? Als zelfs zij zeggen dat het mijn schuld is, moet dat wel waar zijn.

Zelf heb ik ook ervaren hoe moeilijk het is om met beschuldigingen en onbegrip om te gaan. Volgens mijn vriendinnen van toen was ik een hoer en een slet. Woorden die ik ook nu nog, zes jaar later, regelmatig tegen mezelf herhaal. Ik geloofde ze. Ze bevestigde namelijk precies wat ik ook al dacht. Omdat ook de reactie van mijn moeder niet zoals gehoopt was, besloot ik er maar gewoon helemaal niet meer over te praten. Als de hele wereld, inclusief ikzelf, toch al had besloten dat het mijn eigen fout was, wat had praten dan nog voor zin?

In de jaren die daarop volgden en waarin ik zweeg, ging het bergafwaarts. Ik praatte niet over de herbelevingen en nachtmerries. Over mijn angst voor de dader. De angst dat het nog een keer zou gebeuren. In plaats daarvan ging ik op zoek naar andere manieren om de pijn te verdoven. Ik viel terug in mijn eetstoornis die ik toen al grotendeels overwonnen had en begon niet veel later met grote hoeveelheden alcohol en pijnstillers. Ik wou dat het stopte.

Een half jaar geleden heb ik erover praten toch nog een laatste kans gegeven. Ik had al meer met haar gedeeld en heb toen ook steeds iets meer over dit verteld. Ik had een reactie vergelijkbaar met de vorige verwacht, maar kreeg in plaats daarvan te horen dat ze vond dat het niet mijn schuld was. Ik wist toen niet zo goed wat ik daarvan moest vinden. Het voelde bijna als een leugen, omdat het voor mijzelf zo duidelijk was dat het wel zo was.

Er wordt weleens gezegd dat victim blaming bijna net zo erg is, of zelfs erger kan zijn dan het misbruik zelf. Het maakt de eenzaamheid nog veel groter en staat een goede verwerking in de weg. Ik denk dat de omgeving daar namelijk een hele grote rol in speelt. Een steunende en begripvolle omgeving kan het slachtoffer helpen om de gebeurtenis een plekje te geven. Als de omgeving de schuld bij het slachtoffer neerlegt, wordt het hem of haar onmogelijk gemaakt om erover te praten en het zo te verwerken.

Nee is nee, en geen ja is ook nee. Niemand heeft het recht om jou zomaar aan te raken. Ook niet als je naakt op straat staat te dansen. Ik hoop dat we wat meer naar de dader kunnen gaan kijken en minder naar het slachtoffer. Als iemand er eenmaal van overtuigd is dat het zijn of haar schuld is, is het moeilijk om daar nog vanaf te komen.