Een kerstboom kopen. De tafel dekken. Kiezen wat we gaan eten. Cadeautjes voor elkaar verzinnen. Alles is anders nu mijn vader er niet meer bij is met de feestdagen. Alle mensen die een dierbaar persoon verloren hebben, zullen het gevoel herkennen; alle mooie, vrolijke en fijne momenten hebben sinds het overlijden ook een rauw randje. Het is geluk, liefde en leven, maar ook verdriet, gemis en de dood tegelijk.

Toen mijn vader anderhalf jaar geleden na een ziekbed van zes weken overleed, stond mijn wereld even stil. Het gevoel is moeilijk te omschrijven. Eerst vooral intens verdriet, later ook boosheid, frustratie, een verongelijkt gevoel en heel veel onmacht. Samen met mijn moeder en broertje ben ik opzoek gegaan naar een manier om het leven weer vorm te geven, nu mijn vader er niet meer is. Het overlijden van iemand die zo’n grote rol speelt in jouw leven, zorgt voor grote gaten. Dingen die eerst zo normaal waren en die er nu opeens niet meer zijn. Hoe ga ik daar mee om? Laat ik de leegte bestaan of vul ik het op? En hoe dan? 

Het dagelijks leven gaat verder. Iedere dag zijn er dingen die mij aan hem doen herinneren. Waar dit eerst gepaard ging met alle eerder benoemde gevoelens, gaat de scherpte van die gevoelens er met de tijd een beetje af. Wanneer ik ‘zijn auto’ zie rijden, ben ik niet direct meer overstuur. Als het aspergetijd is (waar hij enorm van hield), durf ik deze weer te eten. Wanneer iemand vraagt wat mijn ouders doen voor werk, ben ik niet meer misselijk van verdriet. Ik kan inmiddels steeds beter met een glimlach terugdenken aan de man die mijn vader was en met trots over hem vertellen.

Er zijn meerdere momenten in het jaar dat zijn afwezigheid een stuk meer aanwezig is. Zoals met verjaardagen of evenementen die ik jaarlijks samen met hem bezocht. Andere belangrijke momenten zijn kerst en oud en nieuw, en die komen er nu ook weer aan. Het zijn fijne tijden. Ik ben samen met de mensen om wie ik geef en van wie ik houd. We praten over onze levens, over het afgelopen jaar. En daarin mist mijn vader. In praktische dingen zoals het kopen van de kerstboom, zijn lege plek aan tafel, zijn bruisend enthousiasme en zijn levendigheid in huis, hoe hij kon genieten van lekker eten en een drankje. Ik mis hem. Mijn moeder mist hem. Mijn broertje mist hem. Mijn vriendin, ook al heeft ze hem nooit gekend, mist hem. En toch lukt het ons ook om er samen een mooie en fijne tijd van te maken.

Zoeken naar wat werkt

Toen mijn vader net overleden was, wist ik niet hoe ik er mee om moest gaan. Daar zijn ook geen regels voor. Ik wist niet of ik het fijn vond om er over te praten, of juist niet. Wanneer ik er over wilde praten en wat ik dan wilde zeggen. Ik wist niet wanneer ik verdrietig kon en mocht zijn. Ik wist niet hoe ik over hem kon praten. Er kwamen veel goede adviezen, ik hoorde ze aan en liet het mij een beetje welgevallen. Ook de eerste keer de feestdagen zonder hem vieren was een zoektocht, nieuw en onwennig. En dat mag. Er is geen handleiding. Iedereen heeft zijn of haar eigen manier van rouwen en je komt er vanzelf achter wat voor jou het beste is, of wat juist niet werkt.

Het gemis delen

Zelf vind ik het heel fijn om mensen op te zoeken die mijn vader ook missen, op een vergelijkbare manier zoals ik hem mis. In mijn geval zijn dat mijn moeder en mijn broertje, maar het zou ook kunnen dat dat vrienden zijn uit een vriendengroep, of collega’s. Nu is het voor mij gebruikelijk om met kerst bij mijn moeder en broertje thuis te zijn en ik ben heel blij dat dat kan. Zij voelen zijn afwezigheid op dezelfde manier als ik dat voel. Dat is fijn. Daardoor kan ik er over praten wanneer ik wil, maar het hoeft ook niet. Zelfs zonder het te benoemen delen we een vergelijkbaar gevoel en dat voelt fijn, veilig en vertrouwd.

Op een andere manier deel ik mijn gemis ook door met een vriend af te spreken die zijn vader ook recent verloren is. Het is natuurlijk toeval dat ik dit met hem deel, maar ik merk dat ik het heel fijn vind om met hem te praten. Op dezelfde manier als bij mijn moeder en mijn broertje hoeven we het gemis niet specifiek te benoemen om elkaar te begrijpen.

Hem/haar erbij laten zijn

Wat voor mij heel prettig is en wat mij helpt om met het verdriet om te gaan, is mijn vader er ‘laten zijn’. Ik zoek bewust dingen op die mij aan hem herinneren, die ik met hem deed of deelde. Ik praat daar dan graag over of ik vertel erover aan iemand die het verhaal nog niet kent en met wie ik het graag wil delen. Ik haal iets te eten in huis wat hij lekker vond, zoals advocaat. Mijn moeder drinkt niet of heel weinig en daarom vond mijn vader het heel gezellig om met mij een drankje te doen. Ook lees ik bijvoorbeeld zijn appjes of mails van hem terug als ik daar behoefte aan heb.

Ik probeer ook meer te leven in zijn geest. Mijn vader was een echte levensgenieter en maakte zich nergens druk om. Daar kan ik nog wat van leren. Met de feestdagen probeer ik dan ook een beetje extra om mij niet zo druk te maken en om de gezelligheid erin te houden. Even pas op de plaats en genieten van het moment, van dat we bij elkaar zijn. Door de dingen te doen die hij deed, door te eten wat ik met hem samen at of dronk en door over hem te praten, zorg ik ervoor dat hij er toch een beetje bij is. We vergeten hem niet en geven ruimte aan wie hij was en in onze herinnering nog steeds is. Dat voelt goed en waardig aan wie hij was toen hij nog leefde.

Jezelf toestaan om te genieten

Mijn vader is dood en dat is kut. Plat gezegd en een beetje bot, maar waar. Ik wil het nog steeds niet, het is niet eerlijk en de onmacht die ik voel als ik er echt goed over nadenk wat het betekend is onbeschrijfelijk. Toch betekend dat niet dat ik niet mag genieten van de dingen die wel fijn en leuk zijn. Zeker met de feestdagen ben ik soms extra verdrietig. Ik moet dan echt even mijn best doen om de knop om te zetten en plezier te hebben in alles wat er wel is. Gedachtes die mij daarbij helpen zijn bijvoorbeeld dat ik zeker weet dat mijn vader niet had gewild dat ik bij de pakken neer was gaan zitten omdat hij er niet meer is. Hij wilde niet dat we onze leven stop zouden zetten wanneer hij kwam te overlijden. Hij was zelf de meest zorgeloze en levenslustige man die ik kende. Als ik daaraan denk, helpt mij dat om ook weer door te gaan en te genieten van de mooie dingen in het leven.

Verdriet de ruimte geven

Met de tijd wordt de intensiteit van het verdriet bij mij minder. Er zijn ook mooie dingen aan de kerst. Ik kan een hele boel dingen benoemen waarin ik mijzelf hebt ontwikkeld sinds mijn vader overleden is. Toch blijft het verdrietig en het gemis is zal niet over gaan. Het helpt mij heel erg om te mogen blijven erkennen dat het gewoon ontzettend naar is dat hij er niet meer is. Ik sta mijzelf toe om er soms heel hard om te huilen. Om boos te zijn. Om mij onmachtig te voelen. Ik sta mijzelf zelfs toe om soms even te voelen dat het niet eerlijk is, een beetje zelfmedelijden is dat eigenlijk. Eerst vond ik dat heel slecht van mijzelf maar inmiddels laat ik dat gevoel er ook zijn.

Vorig jaar met oud en nieuw moest ik bij de jaarwisseling bijvoorbeeld opeens ontzettend hard huilen. Alle vrienden met wie ik was hadden het om 10 voor 12 over de mooie en bijzondere momenten van het afgelopen jaar en ik kon alleen maar denken aan mijn vader. Ik had van tevoren niet verwacht dat dit zo heftig voor mij zou zijn en werd dan ook overvallen door het gevoel. Ik sloot mijzelf op in de badkamer en moest heel hard huilen. Ik wilde niet dat iemand het door had want ik wilde de aandacht niet op mij vestigen en zo’n vrolijk en blij moment verpesten met mijn verdriet. Natuurlijk hadden mijn vrienden al snel door dat ik weg was en vonden zij mij huilend in de wc. Ze haalde mij eruit en ze namen mij niks kwalijk. Ze begrepen mijn verdriet en ik kreeg heel veel knuffels. Het was zo fijn om te ervaren dat mijn verdriet er ook mocht zijn, naast heet feestgevoel van dat moment.   

Door ruimte te geven aan al die gevoelens, maar ook alle bovenstaande dingen te blijven doen en te blijven bedenken, druk ik het rouwen niet weg, maar ga ik er mee om. Ik ben nog steeds zoekende naar wat de beste manier voor mij is om mijn vader een plek in mijn leven te geven. Eigenlijk denk ik ook dat dat een beetje blijft veranderen naar mate er tijd verstrijkt, mijn leven veranderd en ik ouder word. Het belangrijkste vind ik om mijn vader bij mij te houden, op mijn manier, zoals het past in mijn leven.

Hoe gaan jullie om met rouw tijdens de feestdagen?