Waar ik zelf veel last van heb gehad en eigenlijk nog steeds ook wel heb, is dat vervelende stemmetje in mijn hoofd dat mij vertelt dat ik niet goed genoeg ben en niet hard genoeg mijn best doe. Ik ben enorm kritisch op mezelf. Een foutje vergeef ik mezelf dan ook niet snel. Een beetje kritisch zijn op jezelf is niet erg, omdat dit je bijvoorbeeld kan helpen om je werk goed te doen. Maar als je te vaak naar je eigen kritiek luistert, dan zal het juist een tegenovergesteld effect op je hebben en zal het je vooral belemmeren. Het kan je zelfvertrouwen beschadigen en je kan je er behoorlijk rot door gaan voelen.

Jammer genoeg is er geen knop die je om kan zetten waardoor je minder kritisch op jezelf wordt. Ik heb het vaak zat geprobeerd, maar toch blijft het stemmetje telkens terugkomen. Ik blijf enorm kritisch naar mezelf. Gelukkig weet ik vandaag de dag dat het vaak niet klopt wat ik denk en probeer ik mijn gedachtes om te buigen. In deze blog zal ik tips geven hoe je om kan gaan met zelfkritiek.

1. Wees alerter op je gedachten
Veel mensen zijn de hele dag 'in hun hoofd' bezig. Wat ik daarmee bedoel is dat veel mensen alleen maar aan het nadenken zijn. Dit doen zij vaak niet expres en het gaat vanzelf. Als je geen weerstand kan bieden tegen die gedachtes, dan ga je er heel makkelijk in mee. Je bent geneigd om alles wat er zich in jouw hoofd afspeelt voor 'waar' aan te nemen. De waarheid is echter dat je niet altijd moet geloven wat je denkt. Jouw gedachtes zijn niet de waarheid. Jij hebt de gedachtes van een mens en die zijn daarom ook subjectief, bevooroordeeld of overdreven.

Door aandacht te besteden aan jouw gedachtes, kan je er een patroon in ontdekken. Ik ben me tegenwoordig heel bewust van wat er allemaal in mij omgaat. Ik ontdek dan ook regelmatig dat het gewoon niet klopt wat ik denk. Een voorbeeld is dat ik kan denken dat ik mijn werk niet goed doe terwijl ik bewijzen heb dat ik het werk wel goed doe. Het klopt dus niet wat ik dan denk. Mijn gedachtes zijn onjuist.

2. Stop met het herhalen van je fouten in je hoofd
Als ik iets fout doe, dan kan ik daar enorm meezitten. De hele dag door denk ik dan aan die ene fout. Ik baal dan dat ik niet beter op had gelet en ik vind mezelf dan echt enorm dom. 's Nachts kan ik hier vaak dan ook niet door slapen. Ik lig dan alleen maar te malen en te piekeren terwijl dat helemaal niks aan de situatie zal veranderen. Wat gebeurd is, is gebeurd.

Mensen maken fouten. Dit hoort bij het leven en is onderdeel van het menszijn. Het is belangrijk dat je van je fouten leert, maar het herkauwen daarvan is niet de manier om dat te doen. Maar jezelf simpelweg voornemen 'er niet meer aan te denken' is ook weer niet de oplossing. Door er heel bewust niet aan proberen te denken, denk je er juist aan. Het beste is dat je nadenkt over je fout, ervan leert en dat je vervolgens afleiding gaat zoeken. Doe iets waarbij je niet na hoeft te denken over wat er is gebeurd. Op die manier zal je sneller rust vinden en stopt het piekeren. Mij helpt het om met iemand mijn fout te bespreken. Ik ben het dan in ieder geval kwijt en heb mijn zorgen gedeeld. Vervolgens gaat het gesprek weer heel ergens anders over en ben ik alweer vergeten waar ik me zorgen over maakte.

3. Welk advies zou je vrienden geven?
Denk eens aan een vriendin. Stel zij doet een keer iets fout. Zou je haar dan ook vertellen dat ze niet goed genoeg is? Dat ze het echt helemaal aan zichzelf te danken heeft en dat ze maar beter haar best had moeten doen?

Het antwoord hierop is hoogstwaarschijnlijk nee. Waarschijnlijk zal je lief en begripvol reageren als jouw vriendin een keer wat fout doet. Je zal haar aan moedigen om toch door te gaan en haar vertellen dat het de volgende keer wel beter gaat. Je zal haar vertellen dat het maken van een fout niet het einde van de wereld betekent. Ze is niet meteen een slecht mens hierdoor. 

Als je zo lief en begripvol op een ander zal reageren, waarom doe je dat dan niet bij jezelf?

4. Kijk objectief naar de situatie
Ongeacht hoeveel tijd en moeite we in zaken steken; het is nooit gegarandeerd dat het altijd beloond wordt. We kunnen niet alles in ons leven beheersen en controle over hebben. Mocht dit gebeuren en iets gaat dus anders dan ik had verwacht, dan zoek ik vaak eerst de schuld bij mezelf. Een voorbeeld hiervan zijn sollicitatiegesprekken. Toen ik nog studeerde, moest ik een stageplek zoeken. Ik had mooie brieven geschreven en opgestuurd naar de instellingen waar ik graag stage wilde lopen. Ik ben eigenlijk altijd uitgenodigd en voor mijn gevoel heb ik toen ook goede gesprekken gevoerd. Toch ben ik behoorlijk vaak afgewezen.

Het afgewezen worden deed pijn. Meteen zat ik weer vol zelfkritiek. Zie je wel, je bent niet goed genoeg. Je kan niet zoveel en daarom willen ze je niet. Je zal nooit een stageplek vinden. Dit klopt echter niet. Het feit dat ik niet aangenomen werd, wilde niet meteen zeggen dat ik niet goed genoeg was en niks kon. Ik zat niet voor niets in mijn derde jaar van de opleiding toen. Ik zou daar niet zitten als ik niks zou kunnen. Ik zou niet op stage mogen als ik het niet zou kunnen. Het is heel moeilijk om zo te denken, maar het is wel heel helpend.

5. Stel jezelf een worstcasescenario voor
Ik heb de neiging om de negatieve gevolgen van mijn acties te overdrijven waardoor het echt een ramp lijkt als ik een keer wat fout doe. Stel ik vergeet op werk iets te doen, dan voelt dat voor mij in eerste instantie als een regelrechte ramp. Ik vind het verschrikkelijk dat ik iets ben vergeten en kan daar heel erg mee zitten.

Het kan dan helpen jezelf een worstcasescenario voor te stellen. Wat is nou het ergste wat er kan gebeuren? Vaak kom je er dan namelijk achter dat het heel onwaarschijnlijk is dat dat worstscasescenario werkelijkheid wordt. In mijn voorbeeld betekent dat ik ga kijken naar wat nou het ergste is wat er kan gebeuren. Oké, ik ben dus iets vergeten. Voor mijn collega's is dat niet heel handig en het is gewoon dom van mij dat ik het was vergeten. Maar zal ik meteen ontslagen worden door één foutje? Mijn collega's maken toch ook fouten en zij worden ook niet ontslagen? Zal ik meteen gezien worden als een slechte collega die haar werk niet goed doet? Ook dat zal waarschijnlijk niet zo zijn, omdat ik mijn werk goed doe en mijn collega's weten wat ze aan mij hebben. Ik heb dus een fout gemaakt en dat is even onhandig, maar dat betekent niet het einde van de wereld.

6. Stel jezelf voor dat het kritiek van iemand anders is
Stel jezelf eens voor dat je niet kritiek van jezelf krijgt, maar van iemand anders. Dit moet dan iemand zijn die ook echt kritisch op jou kan zijn (dus niet je ouders of goede vrienden). Voorbeelden hiervan zijn je baas of tegenstander. Vaak is het zo dat wanneer zo'n iemand kritiek op jou geeft, je er alles aan wil doen om te bewijzen dat het niet klopt en je beter bent dan dat. Die argumenten zou je ook op jezelf toe kunnen passen als dat stemmetje in jou zegt dat je het niet goed hebt gedaan. Bedenk redenen en bewijzen waarom je het wel goed heb gedaan.

Hoe ga jij om met zelfkritek?

Fotografie: Carmen Jost