Comorbiditeit - het tegelijkertijd voorkomen van twee of meer aandoeningen of stoornissen bij één persoon - kan eetstoornisherstel erg ingewikkeld maken. Verschillende problematiek kan met elkaar verweven raken en elkaar in stand houden. Bijvoorbeeld wanneer je een eetstoornis hebt in combinatie met een posttraumatische stressstoornis, ook wel PTSS. Wat is PTSS nou eigenlijk? Hoe voelt het voor iemand? En hoe staat dit in verband met een eetstoornis? Wat maakt herstel hiervan nou zo lastig? En wat maakt herstel juist mógelijk? In de interviewserie 'PTSS praat' spreken wij mensen die hun ervaring hiermee willen delen. Om zo meer erkenning, herkenning en steun te kunnen bieden. Je bent niet alleen. 

Vorige keer kon je het verhaal van Charlie lezen. Vandaag vervolgen we de serie met het verhaal van Anita. Anita is 26 jaar oud en vorig jaar afgestuurd als toegepast psycholoog. Sinds september heeft zij haar eigen yogastudio, waar zij voor ongeveer twee maanden lang met plezier les heeft kunnen geven; tot de aangescherpte coronamaatregelen aan het einde van 2020. Sindsdien vult Anita haar dagen op met werken in een bakkerswinkel en het volgen van nieuwe workshops/trainingen voor de verdere ontwikkeling van haar yogapad. 

Wat is PTSS in jouw woorden? 

"Een posttraumatische stressstoornis.. daar hebben alleen 'stoere' mannen mee te maken die op uitzending zijn geweest, dacht ik altijd. Mannen uit het leger, die vreselijke dingen hadden meegemaakt tijdens oorlogen. Of vrouwen die dingen hadden meegemaakt die je je niet eens kan voorstellen.

Vorig jaar werd er bij mij plotseling, tot twee keer toe, PTSS vastgesteld. Iets wat ik eigenlijk niet echt serieus nam. Ik PTSS? Wat ik heb meegemaakt, is NIETS vergeleken bij verhalen van oorlogsveteranen of slachtoffers van ernstig seksueel geweld. Wie ben ik om mezelf slachtoffer te noemen? Wie zijn jullie om dit label op mij te plakken?. Vandaag de dag - nu bijna een jaar verder - beginnen steeds meer dingen op zijn plaats te vallen. Vooral lichamelijke klachten die maar bleven aanhouden, krijgen nu een betekenis. Ook besef ik steeds meer dat PTSS niet afhankelijk is van wát je hebt meegemaakt, maar vooral de manier waarop je met emoties om bent gegaan na een heftige gebeurtenis. Wanneer je heftige emoties en gevoelens niet op de juiste manier kan verwerken - omdat je ze bijvoorbeeld niet hebt kunnen uiten - of er niet over hebt kunnen praten, kan dit verschillende gevolgen hebben. Zo kun je verschillende fysieke klachten krijgen, omdat je lichaam de spanning nog niet heeft kunnen loslaten en de spanning nog opgeslagen zit in je lijf. Zo stond mijn hele lijf jarenlang 'vast' van de spanning en wanneer iemand mij onverwachts aanraakte, werd dit nog erger.

Daarnaast heb ik jarenlang nauwelijks contact gehad met mijn gevoelens en emoties. Een trauma in mijn kinderjaren zorgde ervoor dat ik mijn gevoelens en emoties meteen heb onderdrukt om 'door' te gaan met het leven. Ik heb het - tot een aantal jaar geleden - nooit gedeeld uit schaamte, uit angst om niet geloofd te worden en omdat het een familielid betrof die erbij betrokken was. Omdat ik voorheen nog niet met dit soort emoties te maken had gehad, heb ik ook niet geleerd ermee om te gaan. Het onderdrukken werd mijn manier van omgaan met moeilijke situaties en emoties de jaren daarna, waardoor ik het contact met mijn gevoel verloor; ik werd letterlijk een ijskonijntje.

Daarnaast zorgt de PTSS er nog steeds voor dat ik continu op mijn hoede ben. Ik sta als het ware altijd 'aan', in de zogenoemde vechtmodus, om maar te kunnen reageren wanneer nodig om mezelf te kunnen beschermen. Ik ben eigenlijk altijd voorbereid op dreigend gevaar. Wantrouwen is voor mij een thema dat vaker tijdens therapie naar voren is gekomen, bijvoorbeeld tijdens de behandeling van mijn eetstoornis."

Wil je iets vertellen over jouw eetstoornis?

"De jaren waarin mijn eetstoornis de regie had over mijn leven, zijn moeilijke jaren om op terug te kijken. De eetstoornis had mijn hele leven overgenomen, mijzelf uitgeschakeld, en de mensen om wie ik geef weggeduwd. Waarschijnlijk hebben verschillende factoren een rol gespeeld in de ontwikkeling van mijn eetstoornis, zoals het trauma in mijn kinderjaren en mijn ouders die uit elkaar gingen. Hierdoor viel mijn veilige thuisbasis als het ware weg.

Zoals bij velen werd mijn eetstoornis pas zichtbaar toen ik begon af te vallen. Alleen toen mijn eetstoornis herkend werd, was het eigenlijk al te laat. De eetstoornis had al te veel ruimte ingenomen, waardoor ik jarenlang therapie heb gevolgd om de regie over mijn leven te kunnen terugpakken. Toen ik steeds verder was in mijn herstel begon ik ook steeds meer te voelen. Ook de heftige gevoelens en emoties die ik jarenlang had weggeduwd, kwamen daarbij weer omhoog."

Is er een verband tussen je PTSS en je eetstoornis? 

"Terwijl mijn eetstoornis in 2010 al werd vastgesteld, kreeg ik pas in 2020 de diagnose PTSS. Waar ik achter ben gekomen, is dat de eetstoornis de gevoelens en emoties rondom het trauma altijd heeft onderdrukt. Tijdens mijn eetstoornis waren mijn gevoelens en emoties uitgedoofd. Door de controle op het eten en de omgeving hoefde ik niet bezig te zijn met wat er van binnen gebeurde. Doordat de eetstoornis al die jaren mijn emoties had onderdrukt, waren de gevoelens gekoppeld aan de traumatische gebeurtenis ook uitgedoofd. Pas toen ik na een aantal jaren behandeling de regie over mijn eigen leven terugkreeg en steeds meer herstelde van de eetstoornis, kwam de PTSS ook weer naar de voorgrond.

Zo had ik dagelijks heftige nachtmerries en herbelevingen door bepaalde triggers die gelinkt waren aan de traumatische gebeurtenis. Het ruiken van een bepaalde geur of de gedachte aan bepaalde voorwerpen zorgde ervoor dat ik gevoelsmatig direct terug in tijd was. Dit maakte herstel van de eetstoornis extra moeilijk, omdat de drang om te luisteren naar de eetstoornis om zo mijn gevoelens en emoties te kunnen onderdrukken steeds sterker werd. Herstellen van mijn eetstoornis was moeilijker dan ik altijd had gedacht."

Hoe werkte jij aan herstel van je PTSS en je eetstoornis? Zou jij adviseren om eerst aan je eetstoornis te werken of eerst aan je PTSS, of allebei?

"Mijn PTSS kwam dus pas aan het licht nadat ik in behandeling ben geweest voor mijn eetstoornis. Voor mijn eetstoornis heb ik verschillende therapieën gevolgd, onder andere een klinische opname in Zuid-Afrika en een 3-daagse dagbehandeling in Breda. Wat de juiste weg van behandeling is, is voor iedereen anders; afhankelijk van iemands verhaal. Mijn advies zou zijn om eerst met de eetstoornis aan de slag te gaan, omdat er sowieso voldoende lichamelijk herstel nodig is om aan de eetstoornis en eventuele verdere problematiek te kunnen werken.

Zelf heb ik EMDR gehad en dit traject kan enorm heftig zijn. Je lichaam moet sterk genoeg zijn om zo'n zwaar traject aan te kunnen. Daarnaast werkte bij mij de eetstoornis als middel om mijn gevoelens en emoties te onderdrukken en niet te hoeven voelen. Wanneer je aan de PTSS wil werken, is het juist belangrijk dat je in staat bent om te kunnen voelen welke emoties er zijn en wat voor gevoelens er naar boven komen. Het is belangrijk dat je al zover in herstel bent van je eetstoornis dat je hier niet in terugvalt. Wat daarnaast in mijn ogen belangrijk is, is om in contact te blijven met je gevoel. Door mijn PTSS kon ik snel dissociëren. Voor mij voelde dit alsof ik even uitcheckte op deze wereld om maar niet te hoeven voelen. Wanneer je aan je PTSS gaat werken, is het belangrijk dat je je veilig genoeg voelt in je eigen lichaam om terug te kijken op wat je hebt meegemaakt."

Wat wil je dat mensen weten over PTSS?

"Dat PTSS zoveel meer is dan het hebben van herbelevingen en flashbacks. Er komt zoveel meer bij kijken dan de meest bekende symptomen. Er gebeurt zoveel meer in een lichaam, zowel emotioneel als fysiek. Het beïnvloedt de meest simpele dingen in het dagelijks leven. Daarnaast zijn schuld, schaamte en wantrouwen thema's die vaak voorkomen bij PTSS en ook verder dan het trauma geïntegreerd zijn in het leven. Het schuldgevoel, de schaamte en het wantrouwen waren bij mij enorm diepgeworteld.

Daarnaast hoeft PTSS niet direct na het trauma op te treden, bij mij duurde het ook een aantal jaar voordat het trauma naar boven kwam. Ik heb het trauma toen onbewust onderdrukt met behulp van de eetstoornis. Pas tijdens het herstel van mijn eetstoornis kreeg ik dus de diagnose PTSS, terwijl het trauma als kind al plaatsvond."

Wie of wat inspireert jou in dit proces en waarom?

"Zoals ik al beschreef, heeft yoga mij geholpen om mijn lichaam opnieuw te gaan bewonen; om mij opnieuw veilig te voelen in mijn eigen lichaam. Yoga is zoveel meer dan in een bepaalde 'pose' gaan staan. Het is een manier om opnieuw contact te maken met je lichaam en vanuit daar de diepere lagen van jezelf te gaan ontdekken. Ook haptonomie heeft geholpen weer liefdevol contact te maken met mijn eigen lijf. Pas toen ik mij veilig voelde in mijn eigen lichaam, lukte het mij om de emoties en gevoelens met betrekking tot het trauma te gaan verwerken."

Wat wil je meegeven aan anderen die hiermee worstelen?

"Dat op ieder niveau, klein of groot, trauma's kunnen plaatsvinden en sporen achter kunnen laten. Ik heb altijd gedacht dat wat ik had meegemaakt, niet ernstig genoeg was om over te praten. Of dat ik niet de moeite waard was om daarmee geholpen te worden. Maar ieder verhaal mag gehoord worden. De betekenis die iemand anders eraan geeft, is niet van belang. Jij mag gehoord worden, wanneer dan ook. Het gaat erom dat gevoelens en emoties die iemand weerhouden voluit te leven verwerkt kunnen worden, zodat groei mogelijk is. Zodat léven mogelijk is, zo goed mogelijk. Want leven met een weggestopt trauma, verslaving of eetstoornis is geen leven, maar het overleven van de dag, en de dag erna. Het overwinnen van je beperkingen is zoveel meer waard dan je afvragen of iemand anders jouw verhaal wel of geen trauma of PTSS noemt."

Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar!