Wanneer ‘stilstaan bij…’ vooruitgang betekent
Door Esther Scheerder
Dat perfectionistisch bezig zijn een valkuil kan zijn is voor veel mensen met een eetprobleem waarschijnlijk erg herkenbaar. Perfectionistisch zijn betekent dat je overal het allerbeste uit wil halen. Alleen je huis stofzuigen is niet genoeg wanneer je ook nog kan dweilen en vervolgens de ramen kan zemen.
Hoe kan je tevreden zijn met een tweede plaats op die ene tenniswedstrijd wanneer je ook de eerste plek had kunnen halen als je net even wat meer je best had gedaan? Waarom blij zijn met een zes wanneer er ook een negen voor dat proefwerk gehaald kan worden, of nog liever een tien.
Een eeuwige strijd in je hoofd. Streven naar het hoogst haalbare, altijd maar weer die lat zo hoog leggen en nooit tevreden zijn met je resultaat, gewoon zoals het is. Voor jezelf kan je het nooit goed doen. Waar je het op het ene vlak zo ontzettend goed wilt doen heeft als grote valkuil dat je jezelf op een ander vlak waarschijnlijk tekort doet. Mensen met en eetstoornis doen zichzelf vaak ernstig tekort in het opzicht van ‘goed voor jezelf’ zorgen.
Hoe ik in de vicieuze cirkel van prestatie bleef steken
Al op de basisschool was ik een ijverige leerling. Ik was altijd ruim op tijd klaar met opdrachten en de extra opgaven voor leerlingen die al klaar waren met de gewone leerstof waren voor mij vanzelfsprekend in plaats van optioneel. Met een rapport dat eigenlijk om naar huis te schrijven was, was ik toch geobsedeerd door en schaamde ik me diep voor die ene zes die er dan ergens tussen stond.
Het advies bleek het Gymnasium te zijn, iets wat voor mijn omgeving niet verrassend was maar waar wat mij wel beangstigde. Wanneer zouden ze ontdekken dat ik eigenlijk helemaal niet daar hoorde? Op de middelbare school legde ik voor mezelf de lat steeds hoger. Is het toeval dat ook in die overgang van basisschool naar de middelbare school mijn eetprobleem zich begon te ontwikkelen? Natuurlijk zullen vele factoren hebben meegespeeld maar dat ik ontzettend onzeker en perfectionistisch was, toen al, kan ik nu achteraf wel duidelijk inzien.
Voor school was ik dag en nacht bezig, altijd maar bang het niet te kunnen en ondertussen de beste cijfers binnen slepen. Eten schoot er letterlijk bij in. Met als gevolg dat ik mezelf meer en meer uithongerde. Uiteindelijk werd ik vlak na de zomervakantie opgenomen in het ziekenhuis omdat ik veel te weinig woog en ondervoed was. Het besef dat ik een eetstoornis had kwam pas toen ik daarna opgenomen werd in een kliniek voor jongeren met een eetstoornis. Vanuit school kreeg ik toen te horen dat ik het schooljaar over zou moeten doen omdat het waarschijnlijk nog wel lang zou duren voor ik weer naar school zou kunnen gaan. Dit kwam als een grote klap voor mij. Ik zou een jaar over moeten doen; voor mezelf faalde ik verschrikkelijk.
Toen ik na een opname van 8 maanden weer thuis kwam, ging ik met lood in m’n schoenen naar school. Ik schaamde me zo verschrikkelijk voor het feit dat ik bleef zitten en het jaar over moest doen. Dit loslaten was erg moeilijk voor mij. Ik kwam in een totaal onbekende klas en eigenlijk al naar een paar weekjes merkte ik, al vond ik het vreselijk eng om toe te geven, dat ik me in deze nieuwe klas zoveel fijner voelde. Ik had hele lieve klasgenootjes en de sfeer was zo fijn. De focus lag helemaal niet op ‘wie is de beste van de klas’ al bleef dat wel iets dat in mijn hoofd bleef spelen; alleen zo hoog mogelijk is goed genoeg. De rest van mijn middelbare schooltijd ben ik zo doorlopen; altijd maar bezig met school en eigenlijk zo weinig tijd om te genieten van allerlei ‘puberdingetjes’. Ik moest verder en vooral ook al omdat ik al een jaar was blijven zitten… 3 jaar later behaalde ik mijn diploma cum laude. Ik was diep van binnen wel trots, maar tegelijkertijd mocht ik dit niet voelen; het kon altijd beter.
Ik werd ingeloot voor mijn studie Psychologie en ging naar de universiteit. Ik had er eigenlijk niet eens over nagedacht; ik moest perse naar de universiteit. HBO was niet eens een optie. Na de zomervakantie startte mijn opleiding; en altijd dacht ik; als ik m’n diploma heb dan weet ik dat ik dit niveau kan; dan zal het makkelijker gaan. Het tegendeel bleek waar. Nog veel onzekerder werd ik op de universiteit; al vanaf dag één bezig met de tentamenperiode die pas maanden later zou plaatsvinden. En wederom zakte ik heel diep weg in het leren evenals in mijn eetstoornis. Na een paar maanden moest ik wederom in het ziekenhuis opgenomen worden en ook daarna koos ik voor een klinische behandeling. Maar na 9 maanden intern begon studie weer en ik moest en zou daarmee starten, ik dacht dat ik in behandeling al wel genoeg had geleerd en omdat ik nu alwéér een jaar over moest doen was langer de tijd nemen voor genezing geen optie.
Prestatie boven alles?
Daarmee tekende ik, achteraf gezien, voor die terugval. Slechts een paar maanden later was ik weer terug bij af. Ik werd opgenomen in een crisisopvang in verband met m’n grote angstklachten en wilde ik er maar niet aan om m’n studie te onderbreken; tot ik niet anders meer kon. Ik ben er weken van kapot geweest. Wie ben ik zonder een opleiding, zonder studie? Iedereen kan dat; waarom ik niet? De rest van dat studie jaar ben ik in behandeling geweest. In september besloot ik naast de deeltijd die ik destijds deed, weer met m’n studie te beginnen. Eigenwijs is misschien wel het goede woord. Drie maal is scheepsrecht; ik moest kosten wat het kost eerst m’n diploma binnenhalen, die titel voor m’n naam. Het was haast een obsessie. En waarom eigenlijk? Want diep van binnen was ik heel ongelukkig. Alleen heel soms kon ik m’n passie voor muziek wat ontspanning vinden maar verder was het vooral veel tranen en angst om die tentamens misschien wel niet te halen of een herkansing te moeten maken.
Deeltijd in combinatie met voltijd studie was zwaar; maar ik wilde niet toegeven; ik kon best beide samen. Achteraf gezien stond ik met één been in de behandeling en met m’n andere been in het ‘gewone’ leven dat al helemaal niet meer gewoon was, maar overleven was geworden. Ik viel heel erg terug in mijn eetstoornis en de kilo’s vlogen er weer af. Maar m’n cijfers bleven goed en dat was alles wat ik zag. Uiteindelijk wilde de arts en mijn behandelaar dat ik opgenomen werd in het ziekenhuis. Hier was ik het niet mee eens, dat kon niet. Niet nog eens stoppen. We kwamen tot een compromis; ik werd opgenomen op de PAAZ afdeling van het ziekenhuis maar mocht nog wel m’n tentamens maken. Ik leerde me suf daar in het ziekenhuis en de arts snapte niet waar ik het vandaan haalde en de kracht nog vond. M’n bloedwaardes gingen achteruit en ook qua gewicht ging het alleen maar slechter. Uiteindelijk had ik geen keuze meer; bedrust, sondevoeding en stoppen met leren en studie. Gezondheid werd de prioriteit. Ik heb tranen met tuiten gehuild. Wat voelde ik me een enorme loser.
De ziekenhuis opname heeft uiteindelijk een kwart jaar geduurd en daarna ging ik door naar een eetstoornis kliniek. Dit keer heb ik besloten m’n studie echt te stoppen, niet tijdelijk, maar me ook echt uit te schrijven. Ik begin in te zien dat het leven dat ik de afgelopen tien jaar geleid had; geen leven was. Mezelf bewijzen en eisen stellen; overleven, dat was misschien wel de beste omschrijving. Door nu stil te staan bij mezelf heb ik het gevoel pas echt te gaan beseffen wat belangrijk is in het leven. Er is zoveel meer..
Het roer om gooien
Ik heb besloten nu eerst écht voor mezelf te kiezen. Behandeling op nummer een te zetten. Eerst herstellen en daarna kijk ik of ik weer een studie durf op te pakken, wellicht het niveau iets lager te leggen; rekening houdend met m’n kwetsbare kanten. Dat ik dit nu toe durf te laten is voor mij een gigantische stap. Wie ben ik zonder mijn opleiding? Zonder die titel? Nog dagelijks spookt het door m’n hoofd en ben ik er verdrietig om, maar ik zie ook steeds meer in dat ik mezelf een hel oplegde door het uiterste te eisen.
Als ik nu kijk naar de mensen om me heen; zie hoe zij met liefde hun beroep uitoefenen of een studie doen, misschien wel een mbo opleiding volgen terwijl ze een havo diploma hebben, dan kan ik daar alleen maar heel veel bewondering voor hebben. Studie of werk is voor hen slechts een onderdeel van een leven bestaande uit zoveel meer dingetjes; een gezin, vriendschappen, uitgaan, genieten; leven. Als ik dat ooit ga kunnen; dan zal ik zo blij zijn. Want wat is een opleiding wanneer je jezelf daarmee kapot maakt? Is het leven niet zoveel mooier wanneer je jezelf kunt zijn, wie of wat dat ook in mag houden. Dat je niet hoeft te presteren om er te mogen zijn.
En wanneer ik weer die angst voel opkomen dat ik heb gefaald probeer ik de woorden die Scarlet mij ooit eens zei weer te herinneren. ‘Perfectie is helemaal niet sexy’. En zo is het maar net!
Zou je ooit aan je eigen norm van perfectie kunnen voldoen? Een menswaardig bestaan is zoveel waardevoller. En die woorden zou ik vooral ook zo graag aan jullie mee willen geven!
Geef een reactie