Vandaag is het World Suicide Prevention Day. Zelfmoord en zelfmoordgedachten. Voor de één is het ondenkbaar, voor de ander is het iets waar dagelijks tegen gevochten moet worden. Het is ontzettend moeilijk om je daarin te verplaatsen als je er niet zelf mee worstelt. Om die reden kunnen er misvattingen ontstaan die vaak onterecht en onwaar zijn. Misvattingen waar mensen zich vaak door moeten verantwoorden of verdedigen. In deze blog deel ik een aantal van die misvattingen, zodat we die samen de wereld uit kunnen helpen en deze problematiek nog serieuzer kunnen nemen. 

♦ Zelfmoord is een keuze

Zelfmoord en zelfmoordgedachten komen vaak als het gevolg van een mentale stoornis. Door een depressie, persoonlijkheidsstoornis of bijvoorbeeld een trauma kan het zijn dat iemand suïcide gedachten ontwikkelt. Niemand kiest voor die psychische stoornis, dus ook niemand kiest voor die gedachten. Niemand kiest voor de dood. Vaak voelt het juist als een gebrek aan keuze, als de enige oplossing. Deze manier van leven is niet meer vol te houden, dus gaat iemand op zoek naar oplossingen. Misschien is dat niet altijd de dood, is de dood niet altijd waar naar verlangd wordt, maar is het leven zelf ondraaglijk geworden. De enige uitweg van deze situatie is om eruit te stappen. 

"Ik was bang voor de dood, maar het leven deed me zoveel pijn, dat ik niet meer wist hoe ik verder moest. Nee, natuurlijk wilde ik niet dood, maar ik wist gewoon niet meer hoe dit alles te bevechten. Mijn leven was zo vreselijk en zo uitzichtloos. Het voelde constant aan als overleven. Iedere minuut op de klok voelde als een eeuwigheid. Liefst ging ik slapen in de hoop een jaar later met een positiever gevoel wakker te worden. Kon ik maar een half jaar slapen." Sita

♦ Niet dankbaar voor het leven

Het betekent natuurlijk niet dat het één het ander uit hoeft te sluiten. In principe heeft iemand ook niet zelf gekozen voor het leven, dus ook daar kan iemand niets aan doen. Nogmaals, niemand kiest voor deze problematiek. Wanneer je in deze situatie terechtkomt betekent dat niet dat je niet dankbaar kunt zijn of bent. Het betekent dat niet dat je niet blij bent met de dingen die je eerder hebt meegemaakt en dat je alles aan het leven slecht vindt. Het heeft eigenlijk niets met dankbaarheid te maken. 

♦ Iemand kan altijd hulp krijgen als hij wil

Hierbij lijkt het net alsof het zijn of haar eigen schuld is dat het nog niet ‘over’ is. Alsof iemand die nog niet hersteld is, dat eigenlijk niet zou willen. De juiste hulp is er immers voor iedereen, dus het is slechts een kwestie van tijd voor dat gevonden is. Helaas is dat niet voor iedereen genoeg en is goede hulp niet altijd de oplossing. Hoewel de meerderheid herstelt en baat heeft bij hulp, zijn er ook mensen die niet herstellen. Mensen die er misschien niet uitkomen, ondanks de juiste hulp. Daarnaast zijn er veel redenen te bedenken waarom iemand niet in staat is om passende hulp te vinden, dat heeft niet altijd te maken met willen. Soms is dat een kwestie van kunnen. Niet iedereen kan dat en daar kan niemand iets aan doen.  

"Ik zag het leven helemaal niet meer zitten toen de hulpinstantie waar ik in therapie was geweest me had opgegeven. Zo voelde het. Ze konden me niet verder helpen en ik moest maar ergens anders heen gaan. Ik voelde me zo'n mislukking, zo waardeloos. Zelfs de hulpverlening kotste mij uit. Mijn enige hoop die ik nog had. Mijn vertrouwen. Alles was in één klap weg. Ik kon alleen maar denken aan de dood. Ik was toch niets waard." Chantal

♦ Zelfmoord is egoïstisch 

Mensen die zelfmoord willen plegen zouden niet genoeg houden van de mensen om hen heen. Dat is misschien een gevoel dat je bekruipt als je eraan denkt, maar dit is vaak geheel onterecht. Het gevoel dat zij over zichzelf hebben en de gedachtes die hierbij komen kijken, hoeven niets te maken te hebben met de liefde die zij voor anderen kunnen voelen. Het lijkt misschien egoïstisch omdat je voor anderen besluit dat zij zonder jou moeten leven, maar dat zou betekenen dat je altijd voor anderen leeft. Dat is niet vol te houden als je dat diep van binnen, vanuit jezelf, niet kan. 

♦ Nooit gelukkig

Het is een grote misvatting dat mensen met suïcidale gedachten en depressies geen geluk of blijdschap zouden ervaren. Dat iemand nooit goede dagen heeft of bijvoorbeeld nooit eens kan schaterlachen. Het verschil zit hem in dat die goede momenten niet opwegen tegen de gevoelens van somberheid en doelloosheid in het leven. Het hoeft elkaar niet uit te sluiten, zelfs als het over de dood gaat is het nooit zo zwart-wit. Iemand kan goede momenten hebben en tegelijkertijd niet meer willen leven. Niet elke dag is pikzwart en zonder vreugde, daardoor is het vaak ook moeilijk om het aan iemand af te lezen. 

♦ Niet toerekeningsvatbaar

Iemand die worstelt met deze problematiek of zelfs een zelfmoordpoging heeft gedaan hoeft zeker niet altijd ontoerekeningsvatbaar te zijn. Het kan zijn dat iemand in staat is om zelf beslissingen te nemen, een stabiel leven te lijden en sociale contacten te onderhouden. Ondanks al die factoren kan het zijn dat iemand toch geen andere uitweg ziet. Al die factoren die wij als gezonde kenmerken zien sluiten niet altijd uit dat iemand zich zo voelt. Net zoals elke stoornis kun je het niet altijd zien of merken aan iemands gedrag. Het is geen voorwaarde om compleet verward te zijn. Ook iemand die niet verward is, kan last hebben van suïcide gedachten. 8,3% van alle volwassenen in Nederland heeft wel eens aan zelfmoord gedacht. Lang niet iedereen die daar binnen valt is ontoerekeningsvatbaar en het grootste deel van die groep doet gewoon mee in de samenleving. 

"Op een avond zat ik in bed en bedacht ik me dat als ik er een einde aan zou maken, ik het wel netjes moest regelen voor mijn familie. Zij zouden de reden moeten weten en hoe ik mijn begrafenis voor me zag en wat ik wilde nalaten aan wie. Ik heb toen een brief geschreven waarin ik uitleg gaf, een ieder duidelijk maakte dat zij niet schuldig waren aan mijn dood en wat en hoe ik mijn uitvaart voor me zag. Ook verdeelde ik op het papier de spullen onder de mensen van wie ik hield." Zara

♦ Mensen die over zelfmoord praten doen het niet

Misschien wel de grootste misvatting die over dit onderwerp bestaat. Iedereen is anders, dus ook iedereen zal anders met deze problematiek omgaan. De één praat er makkelijker over dan de ander en ook de persoon die er wél over praat, vindt dat misschien niet altijd makkelijk. Het is te simpel om te denken dat iemand die erover praat het niet doet en iemand die je er niet over hoort, veel meer gevaar zou lopen. Iedereen die met deze gedachtes worstelt verdient het om serieus genomen te worden, het is bij iedereen even echt. 

♦ Voor de aandacht

Het uiten van zelfmoordgedachten of een daadwerkelijke zelfmoordpoging kan een schreeuw om hulp zijn, maar dat heeft meestal niets met aandachtstekort te maken. Als iemand geen andere manier ziet om vorm te geven aan die gevoelens, is dat voor die persoon de manier om ermee om te gaan. Dat is niet voor de aandacht, vaak is die bezorgde en negatieve aandacht juist iets wat mensen liever niet over zich heen krijgen. Een schreeuw om hulp, om gezien te worden, om serieus genomen te worden of om geen andere uitweg meer te zien, is iets anders dan aandacht zoeken.

Gisteren kon je bij Jacobine op Geel kijken naar een item over zelfmoord: Jacobine Geel in gesprek Jan Mokkenstorm, psychiater en drijvende kracht achter 113 Zelfmoordpreventie. Zijn missie: het aantal zelfdodingen naar nul te krijgen...

Denk je na over zelfmoord? Praat hier dan over met de mensen die van je houden, neem contact op met de huisarts, een crisisdienst of 113.

Fotografie: automnenoble