Het klonk altijd als iets verkeerds, als iets vies bijna. Zelfmedelijden voelde als iets wat ik niet mocht hebben. Het voelde zwak en het ging per slot van rekening mijn situatie niet verbeteren. Hup, gewoon doorgaan, want het kan altijd erger. Het lost wellicht niet meteen alles op, maar helemaal geen medelijden hebben is misschien weer het andere uiterste. Een uiterste dat ook niet voor de oplossing gaat zorgen. Is het eigenlijk niet gek om helemaal geen medelijden te hebben met een persoon die in een hele ellendige situatie zit? Zelfs, of misschien vooral, als je die persoon zelf bent?

Het jammer vinden voor jezelf. Dat is eigenlijk wat zelfmedelijden betekent. Het simpelweg heel erg jammer vinden voor jezelf. Jammer dat het niet goed gaat. Jammer dat je je zo rot voelt. Jammer dat je een eetstoornis hebt. Als we eerlijk zijn is dat toch ook gewoon ongelofelijk rot en heel erg jammer..

Geen slachtoffer zijn

Maar nee, we houden niet echt van mensen met zelfmedelijden. Daardoor staan we misschien ook zelden stil bij iets, om het gewoon alleen maar even heel jammer te vinden. We houden niet van slachtoffers of van mensen die in de slachtofferrol zitten. Misschien dat dat ons ook zo tegenstaat aan zelfmedelijden. Wanneer ik vond dat iemand veel te veel zelfmedelijden had, zag ik het beeld voor me dat iemand dan alleen nog maar kon zwelgen in zijn of haar eigen ellende. Zwelgen zonder nog verantwoordelijkheid te nemen over de situatie. Zonder te durven kijken naar zijn of haar eigen aandeel erin. Je kunt altijd iets doen, dacht ik. Uiteindelijk ben je namelijk zelf de enige persoon die het verschil kan maken.

Slachtoffer zijn betekent inderdaad dat je er niets aan kunt doen. Dat de situatie buiten jou om zo is geworden en dat jij daar alleen maar onder te lijden hebt. Een slachtoffer is iemand die iets onaangenaams heeft meegemaakt en daar last van heeft. Dat klinkt heftig, zeker om zoiets te denken over je eigen situatie, de situatie waar je zelf deel van uitmaakt vanaf het begin. Maar is het niet ook een klein beetje waar? Naast dat je zelf verantwoordelijkheid kunt nemen en zelf voor verandering kunt zorgen, heb je waarschijnlijk ook niet voor deze situatie gekozen. Je hebt hier niet om gevraagd en als je het anders had gekund, had je dat denk ik gedaan. In plaats van jezelf daarvoor te veroordelen, kan dat ook gewoon ontzettend rot en jammer voor je zijn. Is er niet veel realistischer dat er naast jouw eigen verantwoordelijkheid ook een deel bestaat waar je niets aan kunt doen? Dat het simpelweg ellendig is dat dit jou is overkomen en dat je dat jammer mag vinden?

Zelfmedelijden om te begrijpen

Zelfmedelijden voelde als definitieve acceptatie. Alsof ik vanaf dat moment alles alleen maar kon ondergaan en dat wilde ik niet. Ik wilde terugvechten en mij er niet bij neerleggen. Als ik zelfmedelijden zou tonen of voelen, ging ik een kant op die ik niet wilde. Ik wilde geen slachtoffer zijn, maar waarom zou het eigenlijk zo zwart-wit moeten zijn?

Het resulteerde erin dat ik er overheen wilde lopen. Ik wilde doorgaan, moest doorgaan, zonder te lang stil te staan bij mijn verdriet. Terwijl ik zo intens verdrietig was. Ik was verdrietig over de somberheid die ik voelde, over de eetbuien die ik had, over de stem die mij elke dag naar beneden haalde in mijn hoofd. Het was gewoon niet leuk. Ik had gewoon verdriet en ik kon er niet altijd wat aan doen. Ik kon er niet altijd wat aan doen dat het zo was gelopen en ik kon er misschien ook niet echt iets aan doen dat ik dit had ontwikkelt. Voor een deel was ik misschien ook een slachtoffer, zonder dat ik dit zielig hoefde te vinden.

Medelijden voelen voor hoe iets is of voor hoe je je voelt. Misschien betekent dat ook dat je de situatie meer accepteert, dat je accepteert wat er aan de hand is en dat je hiermee worstelt. Accepteren betekent niet dat je hoeft te stoppen met vechten of dat je er vrede mee hebt, maar gaat het veel meer over erkennen. Jezelf en de situatie erkennen, om het zo beter te kunnen begrijpen en er écht iets aan te kunnen doen. Om alle ellende er te kunnen laten zijn, omdat dat juist zo belangrijk is om verder te komen. Ik kon pas echt iets voor mijzelf betekenen als ik de ernst inzag van mijn eigen situatie. Als ik dat niet op z’n minst rot vond voor mijzelf, zou ik mijzelf ook niet serieus nemen vond ik.

Gezonde portie zelfmedelijden

Misschien is het wel heel gezond om af en toe medelijden te hebben met jezelf. Wanneer we medelijden hebben met anderen en meeleven met de situatie waarin iemand kan verkeren, is dit een teken van compassie en liefde. Waarom zou het zo verkeerd zijn om dit af en toe voor jezelf te voelen? Om dat te mogen oefenen op een gezonde manier? Zonder dat het iets afdoet aan je eigen verantwoordelijkheid of mogelijkheden om het weer op te pakken. Dat hoeft elkaar niet te uit te sluiten vind ik, het zorgt er denk ik juist voor dat je een meer compleet beeld krijgt. Hoe gezond is het nu helemaal om geen compassie te voelen voor iemand die zulke heftige dingen meemaakt of voelt?

Zelf vond ik dat het mij op den duur ook meer kracht gaf om dit te voelen, omdat ik op een veel gezondere manier naar mijzelf keek. Ik sprak nu de juiste gebieden op de juiste manier aan. De dingen waar ik niets aan kon doen en die simpelweg heel rot waren, waren ook niet langer mijn schuld. Het was niet langer een groot ellendig gevoel dat op mijn schouders rustte, waarbij ik alle schuld kreeg. Voorheen kon ik het gewoon niet, moest ik het gewoon beter doen en lag het uiteindelijk allemaal aan mij. Ik was gewoon zo en het lukte mij niet om het om te draaien. 

Dat was veel te hard. Het was onrealistisch om te verlangen dat alles in mijn handen lag en dat ik overal verantwoordelijkheid over had. Die druk, om mijzelf en mijn situatie beter te maken, werd op die manier alleen maar groter. Wanneer ik zelfmedelijden kon voelen voor de dingen waar ik niets aan kon doen, kon ik ook meteen duidelijker zien waar ik wél controle over had. Jezelf van alles de schuld geven en vinden dat je alles moet oplossen, voelt denk ik veel te groot om iets mee te kunnen. Omdat je niet overal iets aan kunt doen, maar jezelf daar wel verantwoordelijk voor houdt, raak je misschien alleen maar meer teleurgesteld in jezelf. Zonde, want dat is naar mijn idee dan ook nog eens onterecht.

Misschien dat een gezonde portie zelfmedelijden dus juist kan helpen. Helpen om een realistischer beeld te krijgen, om jezelf serieus te nemen en helder te krijgen waar jouw verantwoordelijkheden liggen. Verantwoordelijkheden waar je nu dus wel echt iets mee kunt, omdat het echt in jouw macht ligt. Sommigen dingen zijn gewoon rot en ellendig, zonder dat iemand daar schuld aan heeft. Dat mag je jammer vinden voor jezelf. Hoeveel ruimte zou het kunnen geven als we iets soms gewoon jammer mogen vinden voor onszelf?

♥