Grote kans dat jij ooit slachtoffer bent van een overtreding of misdrijf. Dat kan gaan van diefstal tot seksueel misbruik. Hoogstwaarschijnlijk ben je toen ook tegen ongepaste opmerkingen aangelopen in jouw omgeving. Zeker wanneer je slachtoffer bent geworden van een zwaar misdrijf kan je op veel onbegrip stuiten in je omgeving. Het woord slachtoffer is daarnaast eigenlijk ook een heel raar woord. Het komt van het Latijnse woord victima wat offerdier betekent. Hiermee wordt dus eigenlijk al geïmpliceerd dat je niet weerbaar bent en word je door het woord al in het ideale slachtoffer patroon gedrukt. Je moet als slachtoffer vooral erg meegaand zijn en vergevingsgezind. Dat is natuurlijk erg raar, want jij hebt er niet voor gekozen om slachtoffer te worden.

In deze blog wil ik jullie graag uitleggen waarom mensen zo reageren. Het is niet mijn bedoeling om de reacties te rechtvaardigen, maar ik hoop dat jullie de reacties hierna wel beter kunnen begrijpen en daar ook op een goede manier op in kunnen spelen. Als je weet waar iets vandaan komt, is het ook makkelijker om mensen daar gericht op aan te spreken. Dat mensen zo reageren heeft te maken met verschillende cognitieve strategieën. Mensen hebben de behoefte om te geloven in een rechtvaardige wereld. Goede dingen overkomen goede mensen en slechte dingen overkomen slechte mensen, maar wanneer een onschuldig persoon iets overkomt leidt dit tot onduidelijkheid en stress. Het kan helemaal niet dat een onschuldig iemand iets overkomt aangezien mensen krijgen wat zij verdienen. Het gevoel van stress en het 'dit klopt niet gevoel' neemt alleen maar toe wanneer het misdrijf erger wordt en bij ergere gebeurtenissen worden dus ook meer van dat soort strategieën gebruikt. 

Mensen hebben daar allemaal verschillende strategieën voor om mee om te gaan. Je hebt rationele strategieën, maar de meesten gebruiken irrationele strategieën. Al deze strategieën zijn terug te brengen tot de just world strategie van Lerner. De enige rationele strategie is dat je preventiemaatregelen neemt en probeert te compenseren voor het misdrijf. Dat laatste is natuurlijk onmogelijk, maar dit worden rationele strategieën genoemd, omdat je hiermee niet de situatie aanpast in je hoofd. Dat is wel het geval bij de irrationele strategieën. Ik heb hieronder de meest voorkomende irrationele strategieën beschreven.

♥ Herinterpretatie van de oorzaak van een gebeurtenis
Dit is eigenlijk ook wel blaming the victim. Doordat mensen willen geloven in een rechtvaardige wereld gaan sommige mensen er onbewust vanuit dat het slachtoffer iets moet hebben gedaan om dit uit te lokken. Een voorbeeld van deze reactie is dat iemand stelt dat een meisje verkracht is doordat zij alleen door het bos fietste. Die reactie slaat natuurlijk nergens op. Je moet als meisje gewoon door een bos kunnen fietsen zonder dat iemand jou zoiets aandoet.

♥ Herinterpretatie van de persoonlijke karakteristieken van het slachtoffer
Wanneer je bijvoorbeeld bestolen wordt, zijn er vaak mensen die zeggen dat het je eigen schuld was, omdat jij dom was geweest om het in die tas te stoppen. Het zou hun nooit overkomen, want zij zijn slimmer dan dat. Het is eigenlijk een andere manier van blaming the victim, maar hier worden eigenlijk de karakteristieken van het slachtoffer veranderd ten behoeve van het beeld van een buitenstaander. Het slachtoffer wordt dan gezien als dom terwijl het gewoon pech was. 

♥ Herinterpretatie van de uitkomst van de gebeurtenis
Een andere strategie is het herinterpreteren van de uitkomst van de gebeurtenis. Het slachtoffer kan bijvoorbeeld iets geleerd hebben van de gebeurtenis, maar kan ook gegroeid zijn. Dat is natuurlijk ontzettend onzin. Het is nooit dat het slachtoffer beter wordt van een misdrijf. Jammer genoeg is dit wel een strategie dat mensen regelmatig gebruiken om de wereld in hun hoofd kloppend te maken.

♥ (Psychologisch) afstand nemen van het slachtoffer
Wanneer je ooit slachtoffer bent geworden van een misdrijf is de kans groot dat je hebt gemerkt dat mensen afstand van jou hebben genomen. Dat is ontzettend naar om mee te maken en ook helemaal niet verdiend. Mensen doen dat echter, omdat zij onbewust denken dat afstand nemen hun beschermt tegen een ander misdrijf. Uit ander onderzoek is ook gebleken dat mensen minder dicht bij iemand gaan zitten wanneer ze weten dat het een slachtoffer is. Wanneer je dit merkt in je omgeving kan het verstandig zijn om deze blog te laten lezen en/of ze erop aan te spreken. Mensen doen dit niet bewust en wanneer zij er wel bewust van zijn, kunnen zij daar ook iets aan veranderen.

De hierboven genoemde irrationele strategieën hebben gelukkig niet de overhand in hoe mensen reageren op slachtofferschap. Je hebt naast irrationele en rationele strategieën ook beschermende strategieën. Een daarvan is het two world strategie. Daar wordt eigenlijk mee bedoeld dat mensen ervan uit gaan dat hun wereld rechtvaardig is, maar die van het slachtoffer niet. Een andere strategie die men kan gebruiken is die van karma. In de wereld is altijd uiteindelijke rechtvaardigheid: de dader wordt gestraft en het slachtoffer had het ergens aan verdiend.

Ik vond het zelf erg interessant om meer te weten over deze strategieën en hiermee ook een inkijkje te krijgen in het hoofd van mensen die zo bot kunnen reageren. Daarnaast kan het ook heel helpend en waardevol zijn om te weten waarom mensen zo reageren. Het maakt de reacties natuurlijk niet goed, maar het kan wel fijn zijn om te weten dat de meesten dit niet bewust zullen doen! Wat mensen ook tegen jou zeggen: het is niet jouw schuld! 

♥

 Fotografie: Barta IV