Naar aanleiding van het interview over ondernemen met een angststoornis, kwam ik in gesprek met iemand die ook onderneemt en worstelt met psychische problematiek. Die iemand is Job. Job is oprichtster van THE Derby Shop in Amsterdam. Ze heeft de diagnose dystyme stoornis en autisme en is bekend met angstklachten. Daar is ze ontzettend open over; dat helpt haar namelijk. Open zijn over je psychische problemen is iets dat veel mensen moeilijk vinden. Daarom vind ik het waardevol om haar verhaal te delen.

Zeven jaar geleden maakte Job de geleidelijke switch van fietsenmaker naar eigenaresse van THE Derby Shop. Een winkel in Amsterdam waar je rolschaatsspullen kan kopen en uitgebreid advies kan krijgen. Of je nou Roller Derby wilt spelen, in het skatepark wilt skaten of recreatief in het park wilt rondrijden; Job heeft er een hoop verstand van en denkt graag met je mee. Als het bijna sluitingstijd is, nodigt ze me uit in haar winkel om haar een paar vragen te stellen over haar mentale gezondheid en hoe ze op dat gebied voor zichzelf zorgt.

"Dystyme stoornis is bij mij officieel gediagnosticeerd. Dit houdt in dat het nulpunt van mijn stemming ergens anders ligt dan bij de meeste mensen. Voor de één is dat nulpunt een neutrale stemming. Niet per se goed, maar ook niet slecht. Bij mij staat die neutrale stemming een beetje in de min. Het is niet zo dat ik dan nergens zin in heb en niets wil, maar wat voor een ander neutraal is, is voor mij dus 'meh'. Waar een ander al een beetje plezier aan beleeft, is dat voor mij neutraal. Ik moet moeite doen om me alleen al neutraal te voelen. Daar gaat best veel energie aan verloren op een dag. De stoornis heeft officieel gezien te maken met mijn stemming, maar ik ervaar het vooral als een energie-dingetje. Ook ben ik wat gevoeliger voor een echte depressie, maar die herken ik tegenwoordig steeds beter, dus dan ben ik er op tijd bij!"

Ook denkt Job dat ze een angststoornis heeft, zeker op sociaal vlak. "Hier heb ik geen diagnose voor gekregen, maar dat hoeft ook niet. Als ik maar de juiste zorg krijg van mezelf of een ander. Die angst hangt overigens erg samen met mijn depressie. De drempel voor interactie met mensen wordt daardoor heel hoog. Ik wil dan ook minder snel naar buiten, omdat daar mensen zijn. Mensen die dingen van mij 'vinden'. Of ja, ik dénk dat mensen dingen van mij vinden, maar ik weet intussen dat dat waarschijnlijk helemaal niet zo is. Ook ben ik er de laatste jaren steeds meer van overtuigd dat ik een vorm van autisme heb. Daar heb ik ook geen diagnose voor. Ik denk omdat het vroeger lastiger was om dat te herkennen bij een vrouw. De DSM was immers nog erg op mannen gericht, terwijl autisme zich bij vrouwen heel anders kan uiten."

Dat merkt ze vooral aan dat ze mensen soms niet zo goed begrijpt. "Soms weet ik echt niet of iemand een grapje maakt of niet. Ik heb daardoor wel de neiging om dingen te serieus te nemen. Ik denk best wel zwart-wit. Ook vind ik het van nature lastig om mensen aan te kijken, maar dat heb ik mezelf wel echt aangeleerd. Dat is ook belangrijk voor de klanten die in mijn winkel komen. Ik wil ze graag aankijken, want zo maak je een connectie. Al kijk ik nog wel weg als ik ergens over moet nadenken."

Job geeft niet zo om labeltjes. Niet omdat ze niet in een hokje gestopt wilt worden - vertelt ze wanneer ik daar naar vraag - maar omdat een diagnose je in haar ogen niet meer of minder recht geeft op bepaalde zorg. Je kan ook zonder diagnose onderzoeken hoe je in elkaar zit en wat wel of niet voor jou werkt. Dat moet je serieus nemen.

"Een diagnose is in mijn ogen een interpretatie van een omschrijving in een boekje door een dokter die bewezen heeft dat hij er verstand van heeft. Maar dat is het dan ook. Het is niet meetbaar. Ik vind hokjes niet zo heel erg. Die labels hebben ook wel een functie. Het helpt om jezelf en de ander beter te begrijpen. De menselijke psychologie maakt daar veel gebruik van en dat maakt je leven makkelijker. Het is niet voor niets dat we iemand met lang haar makkelijker aanspreken met 'zij', omdat we anders óveral over na moeten denken. En we moeten al over zo veel dingen nadenken!

Ik begrijp overigens ook het nadeel wel. Niet iedereen wil in een hokje gestopt worden. Maar het is maar net hoe je het bekijkt. Maar je bent niet je diagnose! Ik vind de hokjes niet belangrijk in de zin van dat het mij of wie dan ook niet definieert. Iedereen heeft wel iets. Geen mens is perfect. Mensen zijn mensen en die komen in alle soorten en maten aan de buitenkant, maar ook aan de binnenkant! Je zou een diagnose eigenlijk kunnen zien als dat iemand bruin haar heeft bijvoorbeeld. Ja! Het is een variabele. Net als blauwe ogen, bruin haar, grote tenen, lang, dun, kleurtjes. Zo zijn we aan de binnenkant ook allemaal verschillend. Er is niet één vorm!"

Dat vind ik een mooie en belangrijke manier om ernaar te kijken. Je hebt niet eerst een diagnose nodig voordat je om hulp mag vragen of goed voor jezelf mag zorgen. Ik vraag me af hoe Job voor zichzelf zorgt.

"Ik hou heel erg van structuur. Dat geeft mij vastigheid. Mijn winkel is ook heel netjes, anders word ik helemaal gek. Dat gaat heel natuurlijk, ik hoef daar geen moeite voor te doen. Ik hou van orde en dat dingen duidelijk zijn. Ook dat mensen dingen duidelijk zeggen. Ik ben ook hoogsensitief (ja, nog eentje!) dat hangt samen met dat ik hoogbegaafd ben. Daar ben ik wel op getest."

Autisme en hoogsensitiviteit zijn heel vaak gelinkt het hoogbegaafdheid. "Slechts twee procent van de mensen is hoogbegaafd. Hoogbegaafdheid betekent overigens niet dat je per se heel veel meer weet dan iemand anders. Een hoog IQ betekent voornamelijk dat je op een andere manier verbindingen legt. In die zin is de connectie ook makkelijk te maken met autisme, omdat dat ook echt een andere manier van denken en omgaan met prikkels met zich meebrengt. En dat is dan weer gelinkt met hoogsensitief zijn. Daarom wil ik dingen netjes hebben, want dan zijn de prikkels voor mij minder. Dat scheelt ook in de energie die mijn dystyme stoornis me kost."

Orde, overzicht en duidelijkheid. Als ik om me heen kijk, is de winkel van Job inderdaad heel netjes. Toch is het in mijn ogen een hele opgave om een eigen zaak te hebben en ik vraag me af hoe dat voor Job is.

"Mijn werk als fietsenmaker vond ik heel leuk, maar het werken voor een baas ging mij nooit zo goed af. Dan kan ik namelijk niet helemaal zelf bepalen hoe en wanneer ik dingen doe. Als zelfstandige kan ik dat wel. Die zelfstandigheid is voor mij heel belangrijk; dan kan ik mijn prikkels zelf bepalen. Ik vind het heel prettig om één op één met mensen te praten. Ik haal er energie uit als ik mensen kan helpen met een goede keuze maken. Daar kan ik echt in opgaan. Bij een baas is het maar net of die op diezelfde manier wil werken en ook zo veel tijd in mensen wilt steken. Ik merkte dat ik vaak moest opschieten met klanten en dat vind ik niet fijn. Ik wil niet iets gehaast afronden als we nog niet klaar zijn met ons gesprek. Ik hou niet van haasten. Ik wil zelf bepalen hoe snel dingen gaan.

Soms laat ik klanten ook wachten als ik met iemand bezig ben. Ik communiceer dat wel goed, dat vind ik heel belangrijk! Dan zeg ik: 'Ik ben misschien nog wel anderhalf uur bezig met deze persoon. Voel je vrij om rond te hangen of ga anders even een kopje thee drinken om de hoek.' Dat wordt altijd goed opgevat. Communiceren is zo belangrijk! Vertel wat je doet en waarom je dingen doet, dan kunnen mensen het ook begrijpen."

Communicatie is voor Job iets ontzettend belangrijks. Niet alleen in haar werk, maar ook in haar persoonlijke leven. Zelf ervaart ze dat ze daardoor veel meer begrip krijgt voor haar situatie. Als je maar open én duidelijk bent. 

"Mensen zijn heel gevoelig voor eerlijkheid en openheid! Veel mensen hebben het idee dat als ze zich kwetsbaar opstellen, dat iemand ze pijn kan doen. Dat is natuurlijk ook zo, maar mijn ervaring is toch dat mensen dat over het algemeen juist niet doen. Een mooi voorbeeld is dat ik een tijdje terug openlijk schreef over mijn depressie op Facebook. Niet om te zeuren, maar gewoon zodat mensen op de hoogte waren en van mij konden begrijpen waarom ik soms reageer zoals ik reageer. Daar kreeg ik echt alleen maar positieve en lieve reacties op. Dat is zo fijn."

Maar er zijn vast ook mensen die vooroordelen hebben? "Ja, dat doet me echt wel pijn. Want ik ben niet die depressie, die depressie is een stukje van mij. Toch merk ik dat die reacties me minder bijblijven dan de positieve reacties. Anders zou ik nu veel geslotener zijn geweest. Het delen heeft mij dus zeker geholpen, want ik ben in de loop der tijd alleen maar opener geworden."

Wat het delen betreft, denkt Job dat het heel belangrijk is hoe je dingen brengt. "Ik kom bijvoorbeeld al jaren bij een fysio, geweldig mens, ik kom daar werkelijks. En ik kan het heel goed met haar vinden. Ze vraag altijd hoe het gaat. Soms gaat het heel slecht! Dat zeg ik dan ook. En soms denk ik wel eens: pff het is een fysio, geen psycholoog. Dus op een gegeven moment zei ik dat ik hier eigenlijk niet steeds wilde komen met allemaal nare verhalen of om te vertellen dat ik me niet goed voel. 'Maar jij bent nooit negatief!', zei ze. 'Je loopt in ieder geval niet te klagen!' En daar zit denk ik het verschil in. Breng je het op een klagerige manier of niet? Als iemand zich gewoon kut voelt, mag diegene dat ook echt zeggen. Ik doe dat ook. Niemand kan het voor me oplossen en niemand hoeft het ook voor me op te lossen. Ik denk dat daar misschien wel een verschil zit. Breng het informatief: dit is hoe het voor mij nu voelt."

"Ja, en het mag er zijn..." Ik zeg het op de automatische piloot. Iets wat ik heel vaak zeg en schrijf in mijn werk voor Proud2Bme. En ook daar heeft Job een duidelijke mening over, die ik ontzettend goed begrijp. 

"Het móet er zelfs zijn. Nee, het ís er. Dat mogen vind ik ook altijd een beetje gek. Fijn dat het van jou mag, haha. Het ís er! Je kunt er niet omheen. En als iemand vindt dat dat niet hardop gezegd mag worden, vind ik dat echt aan die ander liggen. Het is belangrijk voor mij om de vrijheid te voelen dat ik mag zijn wie ik ben. Ik ben niet mijn depressie, ik héb er eentje. Ik ben en heb overigens ook nog veel meer. Van positieve tot negatieve dingen.

Mensen voelen dingen echt wel aan, maar weten vaak niet wat. Wat je voelt is die donderwolk boven mijn hoofd. Maar ik ga ook morgen een appeltaart bakken. Snap je? Het leven is meerdere dingen. Ik ben meerdere dingen. Ik geef anderen gewoon die informatie. Dan zijn ze weer op de hoogte. Misschien is dit ook wel iets dat vanuit mijn autisme komt, dat ik alles gewoon als 'informatie' kan zien. Maar dat vind ik wel iets heel fijns. En het betekent niet dat ik geen gevoel heb. In tegendeel, ik voel alles heel intens. Alles krijgt de ruimte. Alles mag er zijn. Nee, ís er."