Kijk jij regelmatig naar Holland's Next Top model? Wist je dat wat jij te zien krijgt vaak heel anders is dan de realiteit? Die lompe opmerking van überstylist (is dat een beroep?) Bastiaan of die felle uithaal van Daphne is misschien wel later op camera gezet, toen de meisjes helemaal niet meer voor de jury stonden.

De manipulatie kan je soms ontdekken door goed op de reacties van de meisjes te letten. Als je net wordt uitgemaakt voor "lelijker dan een zak aardapppels" kijk je niet zo neutraal. Het onderwerp Anorexia komt toevallig ook altijd aan bod, iets wat heerlijk scoort in de media en zorgt voor extra kijkcijfers.

Vind je bovenstaande interessant, dan moet je het boek "Niet te filmen" van Barbara Kuipers lezen!

Niet te filmen gaat over het leven van Sophie. Sophie is journaliste en gaat werken voor het reality-tv-programma Love Island, a la Temptation Island. Al snel wordt duidelijk dat reality-tv maken een vak apart is, en Sophie blijkt een snelle leerling. Hoe laat je een kandidaat precies dat zeggen wat je wilt horen? Hoe speel je de verschillende persoonlijkheden optimaal tegen elkaar uit? Hoe maak je de werkelijkheid net even mooier dan hij is?

Niet te filmen is gebaseerd op het leven van de schrijfster, Barbara Kuipers, zelf. Proud2Bme mocht Barbara interviewen de eerlijkheid van televisie:

Je schrijft over het moeten manipuleren van de kandidaten in de realityshow Love Island Waarom moet je ze manipuleren en hoe zag dit manipuleren eruit?
In de meeste realityprogramma's zijn de kandidaten vooraf perfect gescreend. Zo weten de programmamakers heel goed hoe die mensen in elkaar zitten. Met een beetje ervaring, herken je snel de zwakke plekken van elke kandidaat. Eigenlijk wordt reality gemaakt op de zwakheden van de deelnemers. Stel dat jij kandidaat was en ik programmamaker. Dan had ik al voor er een seconde gefilmd was een boekje gehad over hoe jij in elkaar stak, met al je zwakke punten.

De omstandigheden helpen ook, want voor de meeste realityprogramma's zit je echt in een soort cocon. In het gewone leven kan je je eigen zwakheden veel beter maskeren, of kan een vriend je in toom houden. Niet zo op dat eiland, waar iedereen die meewerkt aan het programma je stimuleert in de rol die ze voor je gecreëerd hebben, op basis van je sterke en zwakke plekken. Als er iemand de playboy van de bende moet zijn, ging ik hem de hele tijd van die dingen toefluisteren: ‘wat zie je er weer goed uit, player.' Zo vaak dat hij het zelf ging geloven. Tijdens de opnames hebben die kandidaten geen klankbord, geen familie of vrienden om op hen in te praten. Tel daarbij de vermoeidheid en de liters alcohol en die zwakheden komen er veel sneller uit dan je denkt.

Ik heb bij veel programma's een uitgeschreven script in de handen gekregen waarop stond wat er op welke dag moet gebeuren. ‘Die dag gaan we dat doen, waarop kandidaat A huilend zal reageren, tot ontsteltenis van kandidaat B.' He-le-maal uitgeschreven. Het is niet zo dat kandidaten zo'n script ook zien en het uit hun hoofd leren bij wijze van spreken, maar de programmamakers zijn er dus wel heel erg op uit, om zo'n script precies te laten uitkomen.

Je vertelt in een interview dat bijna alle kandidaten in realityshows meedoen om beroemd te worden. In hoeverre is deze wens realistisch? & Waarom denk je dat er zoveel mensen beroemd willen worden?
Er zijn inderdaad veel jongeren die meedoen aan een realityshow met de wens om beroemd te worden. Die wens is niet heel realistisch, het gebeurt maar bij een enkeling. En dan vaak alleen bij degene die zich zo dom, ordinair of goedkoop voordoet dat iedereen hem of haar eigenlijk stiekem uitlacht. Zoals Britt van echte meisjes in de jungle, of Anna uit Dames in de dop. Ik denk dat veel jongeren graag beroemd willen worden omdat ze zichzelf niet leuk genoeg vinden. Dat ze dus beroemd zijn hetzelfde zien als 'geliefd' zijn of 'populair' zijn. Terwijl dat natuurlijk niet hetzelfde is.

Sterker nog, de jongeren die uiteindelijk beroemd worden vervreemden ook vaak van hun echte vrienden en familie. Bovendien denken veel jongeren dat als je beroemd bent je ook automatisch rijk wordt. Dat is misschien heel even zo, dat je veel geld verdient; met een fotoshoot in de playboy, of een singeltje. Maar de hype rond die figuren gaat vaak heel snel over. En dan moeten ze gewoon weer aan de bak bij een 'normale' baan. Dat is voor veel van die 'realitysterren' een bittere pil. Het lukt ze vaak niet, vooral omdat ze een naam hebben alleen maar 'grappig dom', of 'ordinair sexy' te zijn.

Voor welke dingen die je gedaan hebt om voor het programma meer kijkcijfers te trekken schaam je je achteraf gezien?
Je moet je voorstellen dat je soms maar pakweg drie dagen hebt om een aflevering te maken. Als er dan de eerste twee dagen niets gebeurt, is het stressen op de set. Dan moet je als een gek reality gaan ‘produceren'. Ik voelde die druk ook, en daardoor ging ik soms een stapje verder dan ik zou moeten doen.

Ik heb een paar keer zo doorgevraagd in een interview met een kandidaat dat ze moest huilen. De eerste keer dat me dat overkwam, was ik daar even niet goed van. Totdat ik twee seconden later positieve feedback van collega's kreeg en dacht: ‘het is me toch maar mooi gelukt.' Nu zou ik dat niet meer doen.

Ik heb het in verschillende programma's meegemaakt dat de uitspraken van een kandidaat tegenover die van een andere werden gemonteerd, terwijl die twee nooit iets dergelijks tegen elkaar gezegd hebben. Of een deelnemer die over een willekeurig iemand zegt: ‘wat een pipo', en die uitspraak dan zo monteren dat het lijkt alsof die kandidaat dat over iemand anders zegt. Dat gebeurt. Ruzies kan je ook enorm aandikken." Ik heb ook wel's mensen tegen elkaar opgezet, ja. Ik was niet bezig met wat dat voor die mensen zelf betekent, ik wilde goeie televisie maken. Wanneer ik aan het monteren was, werden de kandidaten als vanzelf een soort poppen in mijn verhaal die deden wat ik wilde. Daar schaam ik me nu wel voor, dat ik zo hard was.

Holland's Next top model en The Voice of Holland zijn ook een soort van realityshows. Kan je ons vertellen in hoeverre jij denkt dat hier wordt gemanipuleerd?
Ik denk dat Holland's Next top model sowieso ook is gescript. Dat wil zeggen dat er van te voren wel goed bedacht is wat er in de afleveringen moet gebeuren en wie tegen wie wordt opgezet. Je kunt er wel vanuit gaan dat de programmamakers bij Hollands Next top model de kandidaten die het raarste, meest extreme gedrag vertonen(ruzie enz) er zo lang mogelijk in worden gehouden. Het gaat dus niet alleen om 'mooi zijn', maar vooral over 'goeie televisie' leveren. En goede televisie is in dit geval; drama, huilen schreeuwen het liefst ruzie. Bij The Voice of Holland vind ik het altijd heel toevallig dat alle juryleden aan het einde van de rit ongeveer evenveel kandidaten hebben. Je zou toch verwachten dat marco borsato ver vooruit zo lopen op de rest.

Hoe weten we nou of een tv-programma echt is of dat er veel nep is en we als kijker dus eigenlijk voorgelogen worden?
Ik denk dat je je bij alles wat je ziet op televisie moet afvragen wat er aan vooraf gegaan is. Zie je iemand huilen, schreeuwen of een rare uitspraak doen? Vraag jezelf dan af wat er achter de schermen kan zijn voorgevallen waardoor deze persoon nu zo overkomt. Voordat jijzelf ruzie met iemand hebt, of huilt is er vaak ook het een en ander gebeurt, toch? Bij televisie wordt het hele voorverhaal er vaak uitgeknipt, waardoor uitspraken en gedrag veel heftiger overkomen dan het daadwerkelijk was.

Het boek is deels realiteit, maar niet helemaal. Doe je hiermee niet exact hetzelfde als al die gemanipuleerde tv programma's?
Ik wilde met het schrijven van dit boek vooral mijn eigen rol aan de kaak stellen en geen collega's beschadigen. Bovendien wilde ik kandidaten beschermen. Als ik die met naam en toenaam weer helemaal zou gaan beschrijven zou ik hen weer heel erg in de picture zetten, en ik denk dat veel kandidaten daar helemaal niet op zitten te wachten.

Wat is jouw droombaan?
Ik vind het heel leuk om te schrijven. Daarom ben ik bezig met een tweede boek en zou graag ook in tijdschriften willen publiceren. Daarnaast heb ik afgelopen tijd ook veel educatieve tv voor jongeren gemaakt, dat vind ik ook superleuk om te doen!

Het boek is hier te bestellen bij BOL.COM.