Ik interviewde Danielle Heemskerk. Ze is net 35 jaar en richtte vijf jaar geleden Bureau Body Positive op, na jarenlang zelf geworsteld te hebben met eten en haar gewicht. "Ik merkte dat ik altijd tussen wal en schip viel. Ik had wel echt een serieus probleem met eten en met mijn lijf, maar ik viel nooit in de categorie 'ernstige eetstoornis'. Toen ik eenmaal toe was aan het zoeken van hulp, merkte ik dat ik daardoor niet echt een goed plekje kon vinden. Voor deze groep vrouwen, die er echt tussenvalt, heb ik Bureau Body Positive opgericht."

Bureau Body Positive is een platform - een educatieve beweging, zoals Danielle op haar site schrijft - om de cultuur rondom schoonheid, uiterlijk, gezondheid en eten te veranderen. Zelf is Danielle leerpsychologe en expert op het gebied van lichaamsbeeld en eetbuien. Ze biedt via haar platform gratis online trainingen aan, zelfstandige cursussen of één-op-één begeleiding. Ze hanteert hier een gewichtsneutrale aanpak van eetbuien en eetobsessie, gebaseerd op Health At Every Size®. Daarnaast zet ze zich in als ambassadeur voor de Body Image Movement (Australië) en is lid van ASDAH (Association for Size Diversity and Health). 

Foto: Aline Bouma

Waarom Bureau Body Positive?

"Ik vertoonde zelf jarenlang symptomen van verschillende eetstoornissen. Eerst flink lijnen en constant met eten en mijn gewicht bezig zijn. Op een gegeven moment sloeg dat ook om in eetbuien. Dat had ik allemaal, maar het was net niet ernstig genoeg om echt in behandeling te gaan of om de diagnose eetstoornis te krijgen. Ik begrijp achteraf wel dat ik die diagnose niet heb gekregen, maar daardoor was het ook heel lastig om hulp te vinden.

Toen ik erover begon te praten, merkte ik dat veel vrouwen mijn verhaal herkenden. Er zijn ontzettend veel vrouwen die worstelen met hun lijf en hun gewicht. Vrouwen waarvan je zou kunnen zeggen: 'Oh, die is gewoon weer onschuldig aan de lijn.' Maar dat als je daar eens goed naar kijkt, het ze toch veel meer bezighoudt dan ze lief is."

Wat was voor jou de eerste stap naar herstel? 

"Ik hoopte zelf altijd dat er gewoon een knop was die je kon omzetten. Maar die is er niet. Was het maar zo makkelijk. Ik heb van mijn 15de tot 22ste met eten en mijn lijf geworsteld. Tot ik op een punt kwam dat ik me realiseerde; als ik zo doorga, ben ik straks tachtig en is dit het enige waar ik fulltime mee bezig ben geweest. Toen stelde ik mezelf open voor hulp en heb ik verschillende dingen geprobeerd.

Ik ben naar een maatschappelijk werker geweest, naar een paar psychologen en natuurlijk ook naar een aantal diëtisten. Wat mij opviel in de hulp die ik zocht, is dat er meteen werd ingegaan op mijn gewicht. Ik heb vaak meegemaakt dat een professioneel mij bekeek, van top tot teen, en zei: 'Nou, ik denk dat het allemaal wel meevalt, je ziet er gewoon gezond uit. Ga maar gewoon normaal eten, je BMI is goed.' Heel bizar. En als ik dat vertel, hoor ik dat meerdere vrouwen dat ook is overkomen. 

Ook als ik bij diëtisten kwam, werd mijn gewicht heel erg centraal gesteld. Ik moest op de weegschaal, we gingen kijken wat ik allemaal at en hoe we konden zorgen dat mijn gewicht stabiel zou blijven. Dat triggerde bij mij alleen maar meer mijn obsessie met eten en mijn gewicht. Dan moet je een eetdagboek bijhouden, terwijl je al obsessief bezig bent met eten. Dat deed ik in mijn hoofd al fulltime! Ik heb trouwens echt nog nooit een eetdagboek eerlijk ingevuld, ik heb altijd gelogen."

Wat heeft jou dan wél geholpen om een betere relatie met eten en je lichaam te krijgen?

"Ik miste heel erg de stap die ging over waar het allemaal begon. Het begint bij dat je zoveel waarde hecht aan je gewicht. Toen ben ik dat meer gaan oppakken. Wat is je lichaamsbeeld eigenlijk? Hoe ontwikkelt zich dat en hoe kun je proberen dat te veranderen? Ik kan nu de strijd aangaan met mijn eetbuien, dacht ik, maar als ik nog heel erg bang ben voor dat cijfer op de weegschaal heeft dat niet zo veel zin.

De meeste mensen zien het controleverlies dat ze ervaren over het eten als het grootste probleem. Dat levert de meeste spanning op, dus zijn we geneigd om daarmee te beginnen. Ik moet gewoon minder eten en minder eetbuien hebben! Maar het is het gevolg van de onvrede die je over je lijf hebt. Bij mij heeft het geholpen om dat te onderkennen. Blijkbaar vind ik het heel belangrijk om slank te zijn. Maar waarom vind ik dat eigenlijk? En waarom ben ik zo bang om dat kwijt te raken?

Ik kwam erachter dat mijn gewicht een heel belangrijk onderdeel is van mijn identiteit. Ik had de opvatting dat ik pas een goed en spontaan en tof mens zou zijn, als ik op mijn slankst was. Alsof mensen me dan pas écht leuk zouden vinden."

Is deze kennis iets wat jij zelf hebt ontwikkeld, of is dit je aangereikt? 

"Ik ben me er zelf in gaan verdiepen. Toen kwam ik uit bij de body positivity beweging en las ik meer over fat acceptance. En pas hier leerde ik ook meer over intuïtief eten."

Je schrijft op je website over lichaamsrespect. Wat versta je daar onder?

"We zijn vaak geneigd zijn om ons lichaam als een ding te zien, zeker als je er zo obsessief mee bezig bent. Als een object dat je moet kneden in de juiste vorm. Waardoor je vaak heel evaluerend en kritisch in de spiegel kijkt. Of juist niet durft te kijken, omdat je het te confronterend vindt en er zo van walgt.

Met lichaamsrespect probeer ik te promoten dat je lichaam een instrument is waar je goed voor mag zorgen. Waar je met wat meer mildheid en ontspanning naar mag kijken. Hiermee wil ik mensen aanmoedigen om te luisteren naar hun lichaam en laten zien hoe je met meer plezier kunt gaan bewegen en met meer ontspanning kunt eten. Zonder strenge schema's en hokjes. Een beetje meer respect en waardering voor je lijf krijgen. Als je namelijk al een tijdje worstelt met eten en je lijf, dan is je lichaam daar vaak slachtoffer van. We doen ons lichaam nogal wat aan en het overleeft het allemaal maar. Dus ons lichaam verdient dan ook wel wat meer respect!" 

Jij hanteert een gewichtsneutrale aanpak. Wat is dat? 

"Ik begeleid vooral mensen die eetbuien ervaren, vaak hebben zij Binge Eating Disorder. Daarbij kijk ik altijd wel goed of ik de juiste hulp kan bieden. Ik kan geen behandeling bieden. Als iemand een ernstige eetstoornis heeft verwijs ik die persoon door naar intensievere en professionele hulp.

Gewichtsneutrale aanpak betekent voor mij dat lichaam of gewicht op geen enkele manier centraal staat of lijdend is voor wat we gaan doen. Ik hoef iemands gewicht niet te weten en niemand gaat op de weegschaal. Ik raad zelfs aan om dat voorlopig even niet te doen. Afvallen is op geen enkele manier het doel. Omdat ik weet; zodra je dat jezelf voorneemt, blijft er heel veel druk op eten liggen. Dan blijf je tegen jezelf zeggen dat je niet goed bent zoals je nu bent.

Met wat voor gewicht mensen hier ook komen - ook wat wij in de maatschappij bestempelen als overgewicht - doet er voor mij totaal niet toe. Het gaat erom hoe je de relatie met je lijf en met eten kunt verbeteren. Bij veel vrouwen die worstelen met eetbuien gaat de professional mee in die wens om af te vallen. En daar gaat het volgens mij mis."

Is dat altijd slecht? Afvallen als je ernstig overgewicht hebt, zorgt er ook voor dat je gezonder wordt en beter in je vel zit.

"Mijn opvatting is dat we er te makkelijk van uitgaan dat mensen met ernstig overgewicht per definitie ongezond zijn. Uit de wetenschap blijkt dat er zo veel meer factoren zijn die bijdragen aan jouw gezondheid. Voor een groot deel is dat bepaald door je genen. Je genen spelen een grotere rol dan je gewicht, als het bijvoorbeeld gaat om bepaalde ziektes die je kunt krijgen als je ouder wordt. Ik kijk met vrouwen dan vaak naar de wens die ze hebben om zich gezonder te voelen. Dat snap ik ook heel goed, want als je je machteloos voelt over dat eten en vaak eetbuien hebt, dan voelt dat ook niet gezond. Als je constant aan het overeten bent, voelt dat ook niet prettig in je lijf. Dus is het heel moeilijk om je gezond te voelen als je eetbuien hebt, los van je gewicht."

Je gezond 'voelen' kan dan een projectie worden van je lijf op dat moment, terwijl je dus wilt dat je je van binnen gezond voelt. Dat het echt gaat over hoe je je voelt, niet over hoe je lichaam eruitziet?

"Ja, want we gaan er eveneens onterecht vanuit dat de meeste slanke mensen gezond zijn. Dat is ook niet altijd waar en dat is ook de keerzijde voor slanke mensen. Dikke mensen hebben er volgens mij geen baat bij dat we zeggen 'Je bent te dik dus je bent ongezond'. Maar andersom geldt dat ook. Toen ik op een heel gezond gewicht zat - wat menig mens nastreeft - was ik echt niet gezond! Ik at veel te weinig, ik sportte veel te veel, ik was moe. Maar van de buitenkant hoorde ik vooral: 'Goh die Danielle, die is toch gezond bezig!'

Als mensen willen afvallen voor hun gezondheid, begrijp ik die wens heel goed. Maar laten we vooral kijken hoe je je gezond kunt gaan vóélen. Dat iemand gaat afvallen, kan een gevolg zijn van werken aan je dagelijks leven. Maar als we dat als doel gaan stellen, wordt het meteen weer iets verkrampts. En dan wordt het eten en eetbuien ook weer iets verkrampts. Er zijn zo veel meer dingen die eraan bijdragen of iemand zich gezond voelt. Goed slapen, je emotioneel een beetje stabiel voelen, op een fijne manier bewegen. Dat is in mijn opzicht een veel duurzamere manier om aan je gezondheid te werken, in plaats van alleen maar die weegschaal in de gaten te houden."

Wat maakt jouw aanpak anders?

"Ik heb geen enkel oordeel over iemands gewicht en ik weet hoe het is om allerlei gedoe met eten te ervaren en eetbuien te hebben. En ik weet tot wat voor gekke dingen je dan in staat bent. Zoals verpakkingen in de vuilnisbak op straat wegggooien en je eten verstoppen. Ik heb geen enkel oordeel over die eetbuien en mensen hoeven mij ook niets op te biechten. Dan is het gewoon: oké, je hebt een eetbui gehad. Zullen we eens kijken wat er gebeurde?"

Een vraag die wij dagelijks krijgen: wat zijn de beste tips om te stoppen met eetbuien? Hoe beantwoord jij deze vraag?

"Ik begrijp die vraag zo goed, want die vraag heb ik zelf natuurlijk ook lang gesteld. Eetbuien zijn voor de meeste mensen 'het grootste probleem', dus zijn we geneigd om daar ook meteen de oplossing in te zoeken. Dus om meteen de vraag te stellen: hoe kom ik van mijn eetbuien af? Maar die vraag komt vaak veel te vroeg. Dat is mijn eerste tip."

Welke vraag zou ervoor moeten komen?

"Hoe komt het dat ik eetbuien heb? Mijn ervaring is dat er dan meestal drie thema's spelen. De eerste is dat iemand vaak nog veel restricties hanteert. Dus dat je jezelf allerlei soorten voedsel ontzegt. Dat werkt als de roze olifant. Als je dingen niet mag van jezelf, dan is dat een soort olie op het vuur voor je eetbuien.

Het tweede thema is vaak onvrede over je lijf. Die worsteling met je gewicht en hoe je lichaam eruitziet. Dat zorgt dat er vaak voor dat je steeds opnieuw aan de lijn wilt gaan; dat is ook een belangrijke oorzaak van eetbuien.

Het derde thema dat ik vaak hoor, is dat eetbuien een belangrijke functie hebben gekregen. Ik vond het in het begin echt moeilijk om mijn eetbuien los te laten, want ik was er ook aan gehecht. Het was soms zo lekker ook, even in dat isolement en in die bubbel van die eetbui. Met alles om je heen wat je lekker vindt.

Ik zeg altijd maar zo; als je nog vastzit in één van die drie dingen, dan heeft het niet zo veel zin om die strijd met je eetbuien aan te gaan. Dan kun je beter eerst kijken naar hoe je je eetregels wat meer kunt versoepelen. Hoe je jezelf wat meer toestemming kan geven om te eten. En hoe kun je je gewicht wat minder belangrijk kunt maken voor jezelf. En als je daar aan gaat werken, wat doet dat dan met je eetbuien?"

Wat is voor jou helpend geweest om je gewicht minder belangrijk te maken? 

"Een combinatie van verschillende dingen. Mij heeft het heel erg geholpen om meer te leren over schoonheidsidealen. Waarom vrouwelijke schoonheidsidealen zo hardnekkig zijn en waarom ik er zo veel belang aan hecht. Door in te gaan op die maatschappelijke druk om als vrouw of meisje altijd op je mooist te zijn en slank te zijn. Alsof dat één van je belangrijkste kwaliteiten is en je dat op orde moet hebben? Ik had het nodig om me daartegen te verzetten.

Het vinden van de body positivity beweging was voor mij daarin heel fijn. Om allerlei verschillende lichamen te zien, daar aan te wennen en te leren dat ieder lichaam oké is. 

Ik moest ook opnieuw leren wie ik ben als mens, als mijn gewicht er niet meer zo toe doet. Want ik haalde al mijn eigenwaarde en mijn zelfbeeld uit mijn gewicht. Als mijn weegschaal het goede cijfer aangaf, dan kon mijn dag niet meer stuk. Maar dan was ik tegelijkertijd ook bang dat ik weer verkeerde dingen zou eten, waardoor ik dat weer zou 'verpesten'. Ik moest echt leren dat ik gewoon een leuk mens ben, ook als mijn gewicht niet precies doet wat ik wil."

Wat doe je nu als je niet lekker in je vel zit?

"Vroeger ging ik heel veel body checken. Oh god, ik ben te dik vandaag! Ik kan beter even gaan fietsen! Dan was ik heel veel met mijn lijf bezig en ging ik heel erg proberen om dat te verbergen. Ik nam mezelf voor om minder te eten en extra te sporten die dag. Of ik had weer een eetbui, juist omdat ik me zo ellendig voelde over mijn lijf. 

Als ik nu een slechte dag heb - die heb ik niet meer zo vaak moet ik eerlijk zeggen - dan kan ik denken: oké ik heb nu een slechte dag, maar dit gaat ook weer voorbij. Ik schenk er niet teveel aandacht aan, maar ik geef aandacht aan dingen die ik leuker en belangrijker vind. En ik zie wel hoe ik morgen weer wakker word. Zonder iets op dat moment te moeten oplossen."

Body positive of body neutral? 

"Ik denk dat die twee heel erg hand en in hand gaan. Ik denk dat body neutral zijn een belangrijk onderdeel is van body positive zijn. Wat ik vaak merk, is dat het fijn is om eerst te werken aan wat neutraler naar je lijf kunnen kijken. Omdat houden van je lichaam of er positief naar kijken, kan voelen als een brug te ver. Dus body neutral vind ik een heel mooie eerste stap. Het gaat er ook om wat jou het meeste aanspreekt.

Ik begeleid ook veel vrouwen die zeggen: 'Ik wil dat mijn uiterlijk en mijn gewicht minder belangrijk gaan zijn voor me, maar ik vind het wel leuk om ermee bezig te zijn. Ik vind het leuk om mezelf op te maken en mijn haar leuk te doen. Of om zorgvuldig mijn outfit uit te zoeken.' En dat vind ik wel weer heel erg passen bij body positive. Want je kunt je lichaam natuurlijk ook op een hele fijne manier versieren zonder dat je eigenwaarde er meteen aan vast hangt. Dan kun je wel heel vrolijk worden van hoe je eruitziet. En daar mag ook veel ruimte voor zijn. Daarmee kun je ook op een positieve manier met je lijf bezig zijn.

Maar wees ook daarin mild naar jezelf. Want soms heb je gewoon een slechte dag en zit je niet lekker in je vel. Dan zou je jezelf nog bijna de schuld geven van het feit dat je daar niet positief mee om kunt gaan. Dat hoeft ook niet; ook dat is oké."