Dit is mijn verhaal over hoe ik als moeder de eetstoornis van mijn dochter Lotte heb ervaren. De eerste tekenen van de eetstoornis deden zich voor aan het einde van de brugklas, 12 jaar oud was ze toen. Toen ik erop geattendeerd werd door mijn zus, bleek het proces enkele maanden gaande. We zijn in die zomervakantie voor het eerst met Lotte bij de huisarts geweest en hebben een start gemaakt met therapie. Dat laatste was geen succes want Lotte stond er niet open voor en de therapeut was echt niet capabel met die weerstand om te gaan.

Jammer achteraf, mogelijk had dat veel ellende bespaard. Vanaf die periode zijn de jaren in een golfbeweging aan ons voorbij getrokken. Dan weer een poosje grote zorgen ‘ zo kan het echt niet langer' , dan weer betrekkelijke rust waarin het wel leek te gaan. En het was er elke dag, voor mij althans.

Wat dit deed met mij en hoe ik hiermee om ben gegaan. Later las ik in mijn dagboek terug dat ik op haar achtjarige leeftijd al een vaag voorgevoel had voor anorexia bij Lotte. Niet helemaal vanuit het niets. Ze is altijd een tenger meisje geweest en had op die leeftijd een periode een soort obsessie met tijd: op tijd naar bed willen en spannend vinden als dat ook maar een minuut later werd.

Liegen en bedriegen
Achteraf gezien het ik gevochten als een leeuw om haar voor de poorten van de hel weg te houden. Meestal liefdevol en met veel geduld, teveel misschien achteraf...? Ik weet het niet. Wel weet ik dat ik al in een heel vroeg stadium kon zien dat Lotte echt ziek was. Mijn werkervaring in de psychiatrie kwam me daarin goed van pas. Juist door het als ziekte te zien, hadden we weinig echte conflicten. Met name als het over het liegen en bedriegen ging, wist ik dat dit eerder een symptoom was (zoals koorts bij griep) dan een nare karaktertrek die zo niet bij Lotte paste. Tegelijkertijd maakte juist die kant van het verhaal het heel moeilijk. Liegen en bedriegen roepen woede op en onbegrip. Hoe kan een meisje wat zo slim is, zo'n domme dingen doen en denken.

Door constant te blijven zien dat angst de drijfveer was voor deze onaangename kant, heb ik Lotte het gevoel kunnen geven haar te willen begrijpen. Hierdoor kon zij blijven vertellen wat haar bezig hield. Eindeloze wandelingen, gesprekjes zijn er geweest.

Schuldgevoel
Ik had in die tijd veel behoefte aan informatie. Alles wat ik erover kon lezen, nam ik tot mij. Ook toen ik op mijn werk een symposium voorbij zag komen voor kinderartsen, kinderpsychologen en psychiaters over eetstoornissen bij jonge kinderen, heb ik mezelf aangemeld alsof ik een van hen was. Wat mij het meeste goed deed, was het feit dat aan de start van de dag genoemd werd dat een erg belangrijk aspect is dat ouders verontschuldigd worden, zij mogen niet het gevoel krijgen dat het aan hen ligt. Toen ik dat hoorde werd ik emotioneel en voelde ik ineens hoe dat schuldgevoel ook aan mij raakte. Ik wilde het zo goed doen als moeder en toch kon ik mijn kind niet behoeden voor zo'n nare ziekte.

Opname
In de zomervakantie van de vijfde naar de zesde klas zakte Lotte helemaal door het ijs. Ze werd opgenomen in een kliniek. Een vakantie, trekkend door Europa met een vriendin, was de directe aanleiding tot de spiraalbeweging naar beneden. In september werd ze opgenomen, bijna 18 jaar oud en in de eindexamenklas. Eerst in het ziekenhuis en na tien dagen in de kinderpsychiatrie. De kliniek was ver weg voor ons, 150 km van huis. De opname heeft het proces ten goede gekeerd. Na vier maanden was Lotte weer thuis, slaagde voor haar examen en werd aangenomen voor de studie geneeskunde. Vorige maand heeft ze haar bachelor gehaald en komend jaar begint ze met haar co schappen. Het klinkt als een mooi einde van een naar verhaal.

Maar wat is het moeilijk geweest. Jarenlang, dag in dag uit, bezig zijn met dit proces vraagt heel veel. De gezinssituatie lijdt eronder, twee broertjes van Lotte hebben jarenlang meegekregen hoeveel aandacht er naar hun zus ging en voor die jonge pubers was het niet te begrijpen dat dat wat voor hen het allerlekkerste was, voor haar het grootste probleem. Ook de relatie tussen vader en moeder krijgt flink wat te verduren. We wisten allebei dat we het allerbeste voor Lotte wilden en we deden dat soms zo verschillend, het maakt ons machteloos bij momenten. En dat Lotte hierin meer en meer naar mij trok heeft haar vader pijnlijk gevonden, alsof hij buiten spel stond. Door zowel ons eigen pad te gaan als mekaar te blijven zoeken en vinden is het ons gelukt om er nu samen op een goeie manier op terug te kijken.

Wandelend door gedachtenkronkels
Iets wat mij geholpen heeft en diep geraakt is het volgende: Lotte schreef tijdens haar opname in de kliniek elke dag een dagboek. Alleen ons gezin, haar mentor en haar beste vriendin konden het lezen. We kregen het ‘s avonds om half tien en daarna belden we even met elkaar. Hierdoor waren we alvast op de hoogte van haar dag en konden we erover aan de praat. Later heeft Lotte een boek gemaakt door die dagelijkse dagboekdelen bijeen te voegen. Een prachtig boek. Alleen voor haarzelf. Ze vroeg of ik het boek nog een keer wilde doorkijken.

Wat er toen gebeurde is met geen pen te beschrijven. Doordat ik vanuit een zekere afstand ging lezen, (Lotte was inmiddels namelijk weer gewoon thuis) wandelde ik als het ware door de gedachtenkronkels van een heel ziek anorectisch meisje. Pas toen besefte ik nog meer hoe die zieke gedachten haar meer dan compleet in de ban hadden. Hoe er geen minuut van de dag voorbij ging zonder vol te zitten met obsessieve gedachten. En kreeg ik nog meer respect voor de krachtige wijze waarop ze haar ziekte de baas wilde worden.

Regie uit handen geven
Hoe hulpverleners reageerden was zo verschillend. Van kille deskundigen die geen contact konden maken tot dominante betweters die het aan elke vorm van empathie ontbrak. Alleen gemotiveerde kinderen hadden recht op een behandelplaats, een onmogelijke eis die gesteld wordt op moment dat een kind bang en dwangmatig is, onderdeel van de ziekte is dat de angst voor de verandering. Het bij de hand nemen, uitnodigend benaderen, begrijpend, met zachtheid, geduld. Liefdevol confronteren dat is waar het om gaat, die confrontatie komt echt binnen.

Er is al zoveel hardheid aan de ziekte en wij hebben het grote geluk gehad dat we uiteindelijk de juiste mensen tegenkwamen. Ze waren meer dan goud waard, daar zaten de echte deskundigen die op het juiste moment de juiste dingen zeiden en op het juiste moment wisten te zwijgen. Die hartelijk waren en open stonden, glashelder en duidelijk in hun uitleg. We wisten ineens met elkaar waar we aan toe waren. Later is daar, toen Lotte inmiddels alweer thuis was, een fantastische psychomotorische therapeut aan toegevoegd. Zij kon op een echte manier het zelfvertrouwen van Lotte stimuleren en veel hoop uitspreken, dat geeft perspectief.

Hoop doet leven
Wij hebben ervaren hoe belangrijk de reactie van anderen is. Hoe ze je hoop ontnemen door met semi deskundigheid te zeggen dat het nooit meer over gaat. Hoe moet een kind aan dit zware genezingsproces beginnen als de omgeving roept dat het nooit overgaat. Daar is voor mij veel energie in gaan zitten. Ook in het stigma wat anorexia patiënten direct opgeplakt krijgen, als erg lastige, ongemotiveerde meiden die niet willen veranderen...

Een belangrijk punt vergaten ze: dat de meiden niet anders kunnen omdat hun hoofd meer dan 24 uur per dag doorratelt over alles wat met eten te maken heeft en bewegen en dat elke gedachte nieuw schuldgevoel oproept en of nieuwe angst. Dat geploeter te zien, te horen, te voelen als moeder, die enorme worsteling waarmee het kind voortdurend druk is, dat is wat diep raakt, zeker als er onbegrip in de omgeving is.

Pijnlijke herkenning
Hoe ik mezelf herken in het pleasen van anderen, met dat stuk ben ik het meest bezig geweest. Ik ben opgevoed door hele lieve ouders in een groot gezin. Daarin was een hele belangrijke waarde: denken aan de ander. Veel eerder denken aan de ander dan aan jezelf. In het gezin van mijn man was het juist andersom. Lotte genoot altijd erg van de hartelijke manier waarop mijn broers en zussen met elkaar omgingen, een heel sociaal gebeuren. Ook ik heb dat door willen geven aan onze kinderen.

Achteraf gezien is dat juist het thema waarmee ik Lotte ook belast heb. Ik ben in dat stuk niet het goede voorbeeld geweest. Dat heeft me lang bezig gehouden. Ik wilde gaan voorleven hoe het wel kon voor jezelf opkomen, maar had daarin zelf ook echt het nodige te doen. Toch hebben haar broertjes die eenzelfde opvoeding genoten, hier in veel mindere mate last van, mogelijk door grotere identificatie met hun vader.

Invloed op de relatie
Juist dat verschil in kiezen voor je zelf of voor anderen is boeiend. Hoe ze daarin kon leren van haar vader en tegelijkertijd daardoor het contact met hem dreigde kwijt te raken. Hoe al haar woede zich op hem projecteerde en ik moest schipperen, de moeite die dat kostte omdat hij haar de afwijzing verweet terwijl zij bezig was met oefenen voor zichzelf op te komen, te ontdekken wie ze echt zelf was. Ik heb zoveel van Lotte geleerd, haar proces heeft mij op mijn grondvesten doen schudden, inwendig werd ik er soms razend en radeloos van.

Eten en drinken had voor mij altijd iets gezelligs, passend bij vele momenten van de dag, het jaar, het leven. Het sociale aspect ervan was altijd belangrijk. In dat hele stuk raakte ik Lotte kwijt. Nooit meer iets vieren samen met iets lekkers, nooit iets speciaals meer omdat ze het verdiend had etc... Die kant heb ik erg moeilijk gevonden, ongezellig, irritant soms zelfs.

Door Lotte heb ik geleerd hoe diep een mens kan gaan, hoe moeilijk het is eruit te komen, hoe veel liefde een kind nodig heeft, ook op momenten dat ik haar als moeder niet begrijpen kon. Het heeft mij geleerd hoe belangrijk het is niet te oordelen maar telkens weer opnieuw te proberen het echte contact met elkaar aan te gaan. Echt geïnteresseerd zijn in waar je kind mee bezig is, hoe moeilijk ook, doorvragen, niet oordelen dichtbij blijven en vooral niet verwachten dat ze voor mij al moeder iets doet maar juist voor zichzelf.

Ik ben heel trots op de manier waarop Lotte letterlijk elke dag geworsteld heeft om zover te komen als ze nu is. Het is zo'n leuke meid die nu naast haar sociale kant een eigenheid ontwikkeld heeft die haar heel krachtig maakt. Zij heeft meer meegemaakt dan menig leeftijdgenootje. Ik had haar een onbezorgder pubertijd gegund en toch: het heeft haar en ons veel gebracht.