Misschien ben je bekend met het verhaal van Gypsy Rose Blanchard, een inmiddels 30-jarige vrouw die een gevangenisstraf van 10 jaar uitzit voor de (tweedegraads) moord op haar moeder. Zo op het oog al een heel heftig en misschien onbegrijpelijk verhaal, maar het wordt nog veel heftiger en complexer. Er is natuurlijk van alles aan vooraf gegaan. Gypsy's moeder, Dee Dee, leed namelijk aan Münchhausen by proxy. 

Het is een zaak die me heeft aangegrepen destijds. En mij niet alleen, zo bleek toen er in 2019 zelfs een serie is gemaakt over de hel waar Gypsy doorheen is gegaan. En dan rijst voor velen ook de vraag: was Gypsy wel echt 'dader' of misschien ook, en vooral, slachtoffer?

In Nederland worden per jaar ongeveer 60 'gegronde' meldingen gedaan over 'overmedicalisering.' Volgens Veilig Thuis is dit echter slechts 'het topje van de ijsberg', want veel gebeurt onder de radar, waardoor dit aantal zeker 10 keer zo hoog wordt geschat.  Op ons forum zie ik af en toe berichten voorbij komen die me hieraan doen denken of waar Münchhausen by proxy ook echt bij naam wordt genoemd. Voor iedereen die niet goed weet wat het inhoudt of er meer over wil lezen, deze blog is voor jullie.

Bron foto

Wat is Münchhausen by proxy?

Op Proud2Bme heb je misschien al eerder blogs gelezen over het Münchhausen syndroom (waarbij de persoon in kwestie zichzelf 'ziek' maakt of schade toebrengt), maar wat is Münchhausen by proxy nou precies? In het Nederlands wordt het ziektebeeld ook wel 'Nagebootste ziekte opgelegd door iemand anders' genoemd. Plegers laten denken dat het slachtoffer ziek is of soms zelfs: maken het slachtoffer ook daadwerkelijk 'ziek'. De uitingen kunnen erg uiteen lopen en een 'creatieve' dader, kan van alles verzinnen. Denk aan dingen als het veelvuldig maken van doktersafspraken die niet nodig zijn (bij verschillende zorgprofessionals zodat het dossier 'versplinterd' raakt), aansturen op doorverwijzingen, operaties, toedienen van medicatie, onderzoeken 'verstoren' door de uitkomst te manipuleren... En wat vaak opvallend is, is dat de symptomen 'verdwijnen' wanneer pleger en slachtoffer worden gescheiden.

Gypsy kon al deze dingen afstrepen. Ook werd haar hoofd kaal geschoren, zodat ze er ziek uitzag en was ze uiteindelijk - door de medicatie die ze kreeg en de volledige isolatie - compleet afhankelijk van haar moeder. Gypsy zelf wist ook niet beter dan dat ze ziek was, ze geloofde immers wat haar moeder haar vertelde. Als kind trek je dat niet in twijfel. Daarnaast kan het ook ontzettend lastig zijn om het verschil te ontdekken tussen een overbezorgde ouder en een ouder die lijdt aan Münchhausen by proxy. Zo worden vrouwen die leiden aan MBP vaak omschreven als de 'perfecte' moeder; ze zijn hartelijk en komen bezorgd over.

Nu is het verhaal van Gypsy heftig en groots, maar Münchhausen by proxy gebeurt op elke schaal, in elke laag in de samenleving kan het voorkomen. En op elke manier is het ontzettend schadelijk. Het valt dan ook niet voor niets onder de noemer kindermishandeling: niet alleen lichamelijk kan het een kind echt ziek maken of zelfs verminken, maar zeker ook geestelijk kan het ontzettend veel beschadigen. 

We onderscheiden drie categorieën. Waarbij in de 'lichtste' categorie symptomen worden verzonnen. Ook het onthouden van medicatie die het kind nodig heeft, valt onder deze categorie. Hierna volgt de middelzware vorm van MBP, deze wordt gekenmerkt door het vervalsen van onderzoeksmateriaal. Denk hierbij aan het knoeien met urinestalen of het aanpassen van notities in het dossier, waar men geen toegang tot heeft. Daarna de laatste categorie, waarbij de symptomen daadwerkelijk worden opgewekt: het slachtoffer zal daadwerkelijk die symtomen vertonen, door toedoen van de pleger. ^bron

Op de spoedeisende hulp zijn er, volgens de Amerikaanse kinderartsen Brink & Thackeray (2012), vier signalen waarbij kinderartsen alert moeten zijn op de mogelijkheid van MBP. Ten eerste veel, vreemde en/of niet vaak voorkomende diagnoses, ten tweede geen overeenkomst tussen wat men vertelt en wat er daadwerkelijk te 'zien' is, ten derde terugkerende en ernstige symptomen die plots komen opzetten en tot slot afwijkende resultaten bij laboratoriumonderzoek. 

Onterecht beschuldigen?

Ik benoemde net al dat kindermishandeling strafbaar is. Echter, de bewijsvoering bij Münchhausen by proxy is soms lastig. Hierover is al eerder veel te doen geweest in een uitzending van Zembla, waarbij Veilig Thuis hierover kritiek kreeg. Je wilt mensen, ouders, ook niet onterecht beschuldigen, dat kan soms een lastige kwestie zijn. In Zembla werd dan ook het getal dat Veilig Thuis benoemde, in twijfel getrokken.

Hoe dan ook is dit iets dat ook in Nederland voorkomt en echt serieus genomen moet worden als er vermoedens zijn of echt signalen opgepikt worden.

Waarom gebeurt het eigenlijk?

Voor velen een vraag waar geen antwoord op te verzinnen is: waarom zou je dit iemand aandoen - vaak je bloedeigen kind? Het is goed om te beseffen dat iemand die lijdt aan Münchhausen by proxy dit niet zomaar voor de 'leuk' doet. Ja, het gedrag is vaak bewust en manipulatief, maar iemand die lijdt aan Münchhausen bij proxy lijdt zelf daadwerkelijk aan een ziekte.

Het kan zijn dat plegers zelf extreem bang zijn om hun kind te verliezen en daardoor 'inzetten' op het stukje afhankelijkheid. Het kan zijn dat de pleger er financiële of materiële voordelen bij heeft (door bijvoorbeeld het verkrijgen van een uitkering), het kan zijn dat er behoefte is aan aandacht, aan zelf gezien worden. Vaak is het zelfs zo dat de pleger zelf een verleden met mishandeling heeft ervaren en dat er daardoor sprake is van een 'Nagebootste stoornis'; ze nemen gedrag van hun eigen ouders/opvoeders over. Dit praat het gedrag absoluut niet goed, maar het kan het tot op zekere hoogte misschien wel verklaren. Het antwoord op de waaromvraag is dus niet zo eenvoudig of pasklaar.

Waar kan je terecht?

Het kan dus heel lastig zijn om Münchhausen by proxy te herkennen. Als omstander, maar ook als slachtoffer is dat niet eenvoudig. Ik beschreef al eerder dat het verschil tussen een overbezorgde ouder en iemand die lijdt aan Münchhausen bij proxy ook lastig te onderscheiden is en als kind denk je niet snel kwaad over een ouder. Hoe de diagnostisering en het verloop nadien er precies uitziet ga ik hier niet allemaal beschrijven, maar er is vaak wel echt een diagnose nodig voordat er echt op hulp over kan worden gegaan.

Het kan zeker zo zijn dat wanneer het slachtoffer uit huis gaat, de relatie een andere vorm aanneemt. Dit kan ook zeker het slachtoffer ten goede komen. Daarmee is het verleden niet ineens weg, maar het kan wel tijd kosten om dat verleden echt onder ogen te komen. Dat is zeker lastig wanneer je een actieve relatie met die ouder hebt. Want het is ontzettend confronterend om tot de conclusie te komen dat je eigen ouder situaties heeft verdraaid. Anders heeft uitgelegd. Je bewust klein heeft gehouden. Daardoor zakt de hele fundering onder je huis in. Vaak is het aan te raden om, ook al is het kwaad geschied, alsnog psychologische hulp te zoeken. Om echt te erkennen wat jou is overkomen, om handvatten te krijgen hoe je daarmee om kan gaan.

De kans bestaat dat er al redelijk wat artsen en zorgprofessionals bij de situatie zijn betrokken die wellicht zelf hun bedenkingen hebben. Als dat zo is, kan er hulp ingeschakeld worden door een kinderarts die én objectief is én gespecialiseerd is in kindermishandeling. Ook kan hier het Vertrouwenspunt voor Kindermishandeling ingeschakeld worden.

Verder kan je zelf terecht bij instanties zoals NJi (het Nederlands Jeugdinstituut), Veilig Thuis en ikvermoedhuiselijkgeweld.nl

Kom bij Proud2Bme gratis en anoniem in contact met lotgenoten, ervaringsdeskundigen, psychologen en dietisten. Op ons forum kun je jouw verhaal delen en/of vragen stellen. Ook kan je dagelijks met ons chatten (de agenda vind je hier). Wij staan voor je klaar.