Vanmorgen kwam de inmiddels al veel besproken film To The Bone online op Netflix. Rond 11:00 uur zaten we met de hele redactie achter mijn laptop om deze samen te kijken. In deze blog deel ik graag mijn recensie over de film To The Bone. Het kan zijn dat er in deze recensie de nodige spoilers zitten. Mocht je de film dus nog gaan kijken, houd hier dan rekening mee of lees mijn recensie pas na het kijken van de film. Ik zal mijn eigen ervaring met de eetstoornis anorexia verwerken in deze recensie. Tussen de alinea's van mijn recensie door zal ik een aantal quotes plaatsen uit de film die ik waardevol vond.

To The Bone vangt aan met een korte waarschuwing voor schokkende beelden en de vermelding dat de film gemaakt is door ervaringsdeskundigen. Of ik deze waarschuwing per se nodig vond, weet ik niet goed. Ik denk dat je weet dat als je naar een film over anorexia gaat kijken dat er beelden van een mager lichaam inzitten en dat als we hier een waarschuwing als noodzaak zien er ook naar vele andere films moet worden gekeken wat betreft heftigheid.

Anorexia en de omgeving
Ellen, de hoofdpersoon in de film, moet aan het begin van de film wegen van haar stiefmoeder. Haar gewicht is ernstig laag en haar lichaam schrikbarend mager. De wanhopige en bozige gevoelens die dit bij de stiefmoeder oproept zijn goed zichtbaar. Hierop doorgaand vind ik het waardevol en goed dat de film duidelijk aandacht besteedt aan de invloed van anorexia op de omgeving. Ellen's zus verwoordt het mooi door haar belangrijke jeugdmomenten, zoals haar eerste school gala, altijd in verband te zien met de zoveelste opname van Ellen. Ze heeft geen zus door de anorexia en ze begrijpt niet waarom haar zus niet gewoon kan doen: "Eet gewoon!" Het verzoek van de zus of Ellen deze keer alsjeblieft haar best wil doen is heel mooi en waarheidsgetrouw. De gevoelens van schuld die Ellen door dit alles krijgt "Het spijt me" zijn herkenbaar vanuit mijn eigen ervaring met anorexia. Voortdurend voel ik mij schuldig ten opzichte van mijn vriendin, omdat ik haar op een bepaalde manier tot last ben, terwijl ik dat helemaal niet wil zijn. Ik verpest er fijne en gezellige momenten mee en heb door de eetstoornis een negatieve invloed op een vakantie op Curaçao die juist zorgeloos zou moeten zijn.

Therapie
De villa waar Ellen uiteindelijk heengaat voor een opname ziet er mooi en gezellig uit. In Amerika is dit wellicht vrij realistisch (?), maar voor Nederlandse begrippen, waar de gemiddelde kliniek oogt als een kantoorgebouw of ziekenhuis, is dit een stukje minder realistisch. Ikzelf zou echter wel pleiten voor meer van dit soort huiselijke locaties. Ik denk absoluut dat dit op een positieve manier zou kunnen bijdragen aan herstel. Het aantal cliënten, rond de 6, is ook vrij weinig. Ik had vroeger graag kennisgemaakt met zo'n locatie en kleine groep en ik kan me voorstellen dat veel mensen met een eetstoornis hier liever opgenomen zouden worden dan in de gemiddelde Nederlandse eetstoorniskliniek. Opvallend is dat er maar 1 arts werkt en 1 psycholoog. Van echte therapie lijkt bovendien nauwelijks sprake. Waar we hier in Nederland in een eetstoorniskliniek een heel therapieprogramma hebben van cognitieve gedragsherapie en creatieve therapie tot aan psychomotorische therapie, wordt er hier alleen een paar keer in de woonkamer met elkaar gepraat en zien we slechts enkele individuele gesprekken met de knappe arts.

Oorzaken van een eetstoornis
De oorzaken van een eetstoornis worden mijns inziens redelijk goed verwoord: Er is niet één oorzaak. Ook tijdens een gesprek tussen Ellen en een groepsgenoot wordt het idee dat iedere anorexia patiënt is aangerand ontkracht. Tijdens een familie sessie komt de oorzaak van een eetstoornis ook aan bod: Iedereen probeert 1 oorzaak en met name 1 schuldige te vinden. Iets wat je regelmatig ziet gebeuren tijdens gezinsgesprekken. Een ieder is bang schuld te hebben aan de ziekte en probeert krampachtig de schuld naar de ander te verschuiven. Uiteindelijk gaat het niet om schuld.

Thema's als angst voor het leven, niet kunnen omgaan met nare gevoelens, de drang naar controle, het gemis van liefde en de zoektocht naar veiligheid komen aan bod. Ik denk dat dit heel waardevol is, zeker voor mensen die deze film kijken die zelf geen eetstoornis hebben. Op deze manier krijgen zij een duidelijker beeld van waar een eetstooris nu werkelijk om draait. Zeker ook als de arts aan het begin van de film tegen Ellen zegt dat ze niet met hem mag praten over eten, maar enkel over andere zaken. Een eetstoornis gaat immers niet over eten of over schoonheid, iets wat te veel mensen helaas nog maar al te vaak denken.

Het meest bizarre beeld van de film vond ik trouwens dat tussen de moeder en Ellen en de melkfles. Het was gek en mooi tegelijk. Ik denk dat je dit vooral symbolisch moet zien en ik hoop dan ook dat de meeste mensen dit op deze manier zullen interpreteren. Wellicht wordt door deze scène wel de oorzaak van en eetstoornis te veel gezocht in een tekort aan moederliefde.

"Stop hoping for someone to save you"

Obsessie met eten
De obsessie met eten die speelt bij anorexia komt ook duidelijk aan bod in de film. Ellen tekent graag eten en fantaseert met een groepsgenoot over wat ze het liefst zou eten. Ze ruiken samen aan eten en kauwen op eten zonder het door te slikken. Het idee dat iemand met anorexia geen trek heeft wordt in de film ook ontkracht. "I'm fucking hungry!" De scène waarin Ellen door een jongen wordt uitgedaagd om een hapje te nemen van een chocolade reep is erg mooi en veelzeggend: de drang naar eten is groot, maar de angst om het te nemen of om door te slaan, de controle te verliezen of om niet meer te kunnen stoppen met eten nog groter.

Het moment waarop ze na weken nauwelijks eten op de weegschaal gaat staan en met een bijna onzichtbare lach op haar gezicht zegt dat dat best ernstig is, is sprekend voor de ziekte. Prachtig in beeld gebracht! Ik herken die nare lach, de lach van de eetstoornis terwijl je verstand gilt dat dit niet oké is. Vreselijk tegenstrijdig en verwarrend. Zeker ook voor de omgeving die je keer op keer verdriet doet als het getal op de weegschaal afneemt. Daartegenover staat dat het nauwelijks tot niets eten weer een vrij eenzijdig beeld geeft van anorexia. Het is immers zeker niet zo dat iedereen met anorexia op slechts een appel per dag leeft. Dit beeld dat de maatschappij veelal van anorexia heeft, wordt hierdoor helaas wel wat bevestigd.

Concurrentie en kopieergedrag
Iets wat verder goed in beeld wordt gebracht is de rivaliteit en het kopieergedrag waarvan binnen eetstoornisklinieken nogal eens sprake is. Ellen gaat direct sit ups doen als ze hoort dat een mede cliënt een stuk heeft hardgelopen en er wordt laxeermiddel aangeboden in ruil voor het zwijgen over bepaald gedrag dat niet is toegestaan. Ook worden er tips uitgewisseld met betrekking tot overgeven en kcal in eten. Allemaal realistische zaken, maar tegelijkertijd wel dingen die je zouden kunnen triggeren als je lijdt aan een eetstoornis. Het kan je immers op ideëen brengen.

"Liefkoos de zwakte in je"

Geromantiseerd
Op de vraag of de film flink geromantiseerd is moet ik helaas JA zeggen. Ik mis een beetje de werkelijke lelijkheid van de eetstoornis. Ellen is een knappe vrouw en blijft er ondanks ernstig ondergewicht op een bepaalde manier knap uitzien. Een gezond mens zou de magere rug en het wat ingevallen gezicht van Ellen ongezond en naar vinden. Vreemd genoeg is dit helaas niet altijd het geval bij iemand die lijdt aan een eetstoornis. Deze magerte kan dan eerder gezien worden als inspiratie om zelf ook nog meer af te vallen, zeker omdat de ernst ervan en de fysieke gevolgen niet altijd even duidelijk in beeld worden gebracht: De pijn in je knieëen, de uitputting in je lijf die je voelt bij iedere pas die je zet, het niet kunnen slapen, de tranen, de gekmakende tweestrijd, de paniek, angst en de lelijkheid die je persoonlijkheid kan krijgen door het verlies van gevoelens.

Het stuk waar de dokter met zijn cliënten gaat dansen in de regen is ernstig geromantiseerd. Het lijkt wel een Joop van de Ende Musical productie. Ook het einde van de film lijkt wel een Alice in Wonderland productie. Ik heb hier niet zoveel mee.

Controle en veiligheid
Wat ik erg mooi vond aan de film is dat de thema's controle en veiligheid zoeken duidelijk naar voren komen. Ellen die door middel van de anorexia (schijn)veiligheid voor zichzelf creëert en het leven niet aandurft. Ellen die haar zus gerust probeert te stellen met de woorden "Ik heb alles onder controle. Er gaat niets ernstigs gebeuren". Die woorden zijn zo herkenbaar. Ik weet nog exact het moment waarop ik mijn vriendin met diezelfde woorden probeerde gerust te stellen en ik dacht toen ook oprecht dat ik de controle had. Ik was deze echter allang verloren. Je ziet op een bepaald moment wel dat Ellen duidelijk vol onmacht aangeeft dat ze niet kan stoppen, dat ze de controle volledig kwijt is.

"I've got it under control"

De arts die duidelijk maakt dat je niet kunt wachten met genezen tot de situatie goed is, omdat het leven nooit perfect of goed zal zijn. Er zal altijd een reden zijn om het niet aan te gaan om het genezen nog een dag uit te stellen.

Een kans gemist
Het einde van de film vind ik persoonlijk het meest teleurstellend en geromantiseerd. Ellen krijgt een soort bijna dood ervaring, ziet haar mogelijke rooskleurige toekomst - alsof je zonder eetstoornis plotseling een geweldig leven hebt - én ziet zichzelf dood op de grond liggen als ze voor de eetstoornis blijft kiezen. Dat doet haar besluiten om terug te gaan naar de kliniek en te vechten tegen de eetstoornis. Het lijkt hierdoor alsof alles nu goedkomt en ze binnenkort wel zal genezen, terwijl het werkelijke gevecht in weze nu pas zou starten...

Dat ze nu kiest voor genezing, betekent niet dat ze morgen nog steeds kiest voor genezing of volgende week of maand niet alsnog weer een terugval krijgt. Het betekent dat ze met heel veel keer vallen en opstaan, met waarschijnlijk een shitload aan fysieke klachten, met heel veel kleine pasjes vooruit en vermoeiende, teleurgestelde stappen terug, langzaam zich uit die eetstoornis kan gaan vechten door te werken aan alle onderliggende problemen. Dát waar de werkelijke struggle start, zie je nu niet in de film en dat is, vind ik persoonlijk, vrij zonde.

"What you crave is numbing the thing you don't wanna feel''

Don't go To The Bone
Al met al vond ik To The Bone een mooie film. Het is écht een film en geen documentaire. Met dat in het achterhoofd is het logisch dat beelden zijn geromantiseerd en dat niet de volledige lelijkheid van de eetstoornis anorexia in beeld komt. Tegelijkertijd denk ik dat deze lelijkheid wel in beeld gebracht had kunnen worden, ook al is het een film. Humor is zeker aanwezig in de film en is ook goed passend bij de doelgroep. Zelfspot, grapjes over eten of het aantal calorieën in snot komen met regelmaat voorbij. Het verlicht letterlijk en... figuurlijk.

Is het verstandig om deze film te kijken als je lijdt aan een eetstoornis? Ikzelf zou het denk ik afraden. Gewoonweg omdat de kans vrij groot is dat je je er negatief door laat beïnvloeden. Niet omdat je dat zelf wilt, maar omdat je eetstoornis alle kansen aan zal grijpen om je op een negatieve manier te vergelijken met wat je in de film ziet en bewust of onbewust tips en gedrag zal gebruiken en willen overnemen.

Onthoud goed dat pijn en verdriet tot op het bot niet betekent dat je af moet vallen tot op het bot. Een eetstoornis is ernstig, jouw problemen zijn ernstig of er nou wel of niet voldoende vlees op die botten zit.

Don't go To The Bone... voordat je jezelf serieus neemt.

---

Vrijdagavond (vanavond) is er om 19:00 uur een themachat over de film. Je kunt hier verder praten over de film, wat deze of de trailer met jou doet en over het wel/niet kijken ervan. Op ons forum kan je ook doorpraten over To The Bone.