Vandaag is de dag. De eerste afbouwstap. Het gaat, maar dan ineens: boem. Alleen nog maar onrust. Ik begin te trillen. Ik wil huilen, schreeuwen en vooral: lopen. Ik lees de argumenten die ik vanmorgen opschreef nog eens door en merk voor het eerst op dat de argumenten tégen afbouwen niet MIJN argumenten zijn. Het zijn argumenten vanuit overtuigingen en oordelen die me nu al meer dan de helft van mijn leven gevangenhouden, in een regime zonder genade, liefde of zachtheid.

De prijs is me te hoog geworden, de consequenties zijn te groot. Ik raap alle kleine beetjes genade, liefde en zachtheid die er wél zitten bij elkaar. Daarmee bedank ik het destructieve patroon voor de geweldige manier waarop het me heeft beschermd tegen moeilijke dingen, maar stel ik het ook gerust dat het nu niet meer nodig is. Je hoeft niet altijd terug te schreeuwen. Soms moet je beginnen met compassie. Compassie kan soms zwak of laf voelen, net als minder bewegen. Toch zal je merken dat het overwinnen van de drang en daarmee het terugkrijgen van stukjes vrijheid uiteindelijk sterker gaat voelen dan welke kilometer of welke buikspieroefening ooit zal voelen.    
 
Dit gastblog is geschreven door Anne en Fransje. Anne is student en heeft zelf ervaring met dwangmatig bewegen, Fransje werkt als internist in een eetstoorniskliniek.

Bron foto

Als je een eetprobleem hebt, is de kans groot dat je ook dwangmatig beweegt. We spreken over dwangmatig bewegen als je vanuit een ongezonde motivatie veel beweegt en bewegingsdrang voelt.

Wat is dwangmatig bewegen? 

Dwangmatig bewegen is niet alleen te veel bewegen. Het betekent ook dat je motieven niet gezond zijn en dat het volgens bepaalde regels moet. Je voelt dat je moét bewegen. Dat wordt bewegingsdrang genoemd.

Er zijn drie subtypen van dwangmatig bewegen. Deze staan in de tabel hieronder. 

Herken je deze vormen? Welke heb jij? Wat doe je allemaal op een dag?  

Hoe ontstaat dwangmatig bewegen?

Veel bewegen begint vaak met als doel om calorieën te verbranden, maar op een gegeven moment voelt het alsof het moét gebeuren. Je raakt in paniek als het bewegen niet door kan gaan. Er blijken dan vaak andere motieven een rol te spelen. Een laag zelfbeeld kan bijvoorbeeld een rol spelen of misschien probeer je wel om een bepaalde angst of nare gevoelens te onderdrukken. Iedereen heeft zo weer eigen, soms onbewuste redenen. Of je kunt zoveel tijd bezig zijn met bewegen dat het doodeng lijkt om dat niet meer te doen. Je weet dan gewoonweg niet meer hoe je je tijd dan wél moet invullen. 
 
Ook heb je misschien wel regels voor het bewegen. Je moet bijvoorbeeld een bepaald aantal stappen of kilometers lopen. Of alle oefeningen moeten weer helemaal opnieuw als je ze niet kon afmaken. En die regels? Die worden alleen maar strenger. 

Heb jij ook regels rondom het bewegen?

Gevolgen van dwangmatig bewegen

Negatieve invloed op herstel: dwangmatig bewegen bemoeilijkt herstel en vergroot het risico op terugval.  

Sociaal isolement: je geeft bewegen steeds meer prioriteit, waardoor werk of studie in het gedrang komt. Ook kost het zoveel tijd dat je daardoor je vriendinnen en vrienden minder ziet. Het kan je heel eenzaam maken. 

Schade aan het lijf: je kunt ook lichamelijke klachten krijgen. Als je die negeert, pleeg je roofbouw op je lijf. Je kunt ook zo extreem veel bewegen dat je jezelf volledig uitput. Zo kan je langdurige pijn door overbelasting ontwikkelen of een ‘stress-botbreuk’ oplopen in je voet. 

Schade aan je geest: mensen die dwangmatig bewegen hebben vaker depressies en zelfmoordgedachten. Soms lijkt het dus alsof je je even beter voelt door het bewegen, maar uiteindelijk word je juist somberder. 
 
Dwangmatig bewegen heeft dus veel nadelen en ervan afkomen heeft veel voordelen. Soms wordt dwangmatig bewegen minder na gewichtsherstel, maar niet altijd. We weten ook dat het heel moeilijk kan zijn om ervan af te komen. 

Het verschil tussen gezond bewegen en dwangmatig bewegen 

Op de High Care afdeling (HC) in de kliniek waar Fransje werkt, vinden wekelijks behandelingen plaats die speciaal op dwangmatig bewegen zijn gericht. "We gaan er niet van uit dat het bewegen helemaal moet stoppen (behalve bij een te slechte lichamelijke toestand). Wel proberen we de deelnemers te leren dat er een verschil is tussen gezond bewegen en dwangmatig bewegen. Dit wordt in een groep besproken en iedereen praat mee. De volgende dag gaan ze met elkaar op een gezonde en leuke manier bewegen om het verschil aan den lijve te ondervinden."

In de tabel hieronder zie je een voorbeeld van wat deelnemers tijdens een sessie op een flipover hebben geschreven.

 
Herken je wat deze deelnemers hebben geschreven? Kun je zelf nog dingen bedenken?

Overtuigingen waarom je moet bewegen

Het zijn grotendeels je eigen overtuigingen die het vele bewegen in stand houden. Het voelt alsof het bewegen moét gebeuren. Je bent bang dat je aankomt of dat je allerlei negatieve emoties gaat voelen als je niet zou trainen of bewegen, zoals angst, boosheid of verdriet. Toch is het belangrijk het anders te gaan doen, als je wil herstellen. Je kunt ook op een andere, constructievere manier met emoties omgaan. Het helpt als je meer inzicht hebt in je motieven voor dwangmatig bewegen en welke overtuigingen je daarbij hebt. Je moet dan bereid zijn je gedachten voor jezelf helder te krijgen, want om iets bij jezelf te kunnen veranderen, moet je eerst goed begrijpen waarom je doet wat je doet. 

Wat zijn jouw motieven om te bewegen, welke overtuigingen heb je daarbij? 
Helpt het je ook om nare gedachten weg te houden?

Neurobiologische oorzaken

Dwangmatig bewegen heeft niet alleen psychologische oorzaken. Ook veranderingen van stofjes in je hersenen kunnen dwangmatig bewegen uitlokken (neurotransmitters, de hormonen van de hersenen). Dit speelt met name een rol bij extreem ondergewicht. Er is veel onderzoek gedaan met ratten die een soort anorexia nervosa ontwikkelden en zoveel renden in een loopwiel dat zij letterlijk dood neervielen. Uit onderzoek blijkt dat met name leptine en ghreline een rol spelen bij dwangmatig bewegen. Net als patiënten met anorexia nervosa hadden de ratten een tekort aan leptine, dat bij eten het verzadigingsgevoel geeft. Dit tekort leidde tot hyperactiviteit. Als de ratten leptine kregen, stopte de hyperactiviteit volledig. 

Het stofje ghreline wordt vooral gemaakt door de maagwand. Het laat de hersenen weten dat de maag leeg is en zorgt voor het hongergevoel. Als je niet eet, maak je dus veel ghreline. Maar ghreline maakte ook dat de ratten onrustig werden en veel bewegen. We denken dat dit ‘voedselzoekgedrag’ is.  
 
Dwangmatig bewegen kan dus een rol spelen, maar niet iedereen die een streng dieet volgt, krijgt een eetstoornis. 
 
De meeste mensen die weinig eten, voelen zich zwak en bewegen minder. Maar met name bij anorexia nervosa voelen mensen zich goed, ondanks de beperkte voedselinname, en gaan ze juist meer bewegen. Patiënten met anorexia hebben misschien bepaalde eigenschappen in hun genen die leiden tot ‘voedselzoekgedrag’  als reactie op te weinig eten. Mogelijk spelen ook de bacteriën of micro-organismen in de darm een rol. Dit lijkt te gelden voor de eetstoornis zelf, maar is voor dwangmatig bewegen nog niet aangetoond. We weten wel dat bepaalde micro-organismen de hoeveelheid leptine en ghreline kunnen beïnvloeden.

Autisme en dwangmatig bewegen 

Hoewel de combinatie autisme en dwangmatig bewegen vaak voorkomt bij eetstoornissen, is er nog weinig over geschreven. We weten wel dat de behandeling anders zou moeten. Bepaalde autismekenmerken en -behoeften kunnen je namelijk diep in je eetstoornis trekken, zoals patroongevoeligheid, blindstaren op getallen op detailniveau, regels niet mogen verbreken en projectdrang (een eetstoornis is ook een soort project). En daardoor laat je het dwangmatig bewegen steeds extremer worden. Maar als je die kenmerken juist weet in te zetten om het eetstoornisgedrag en het bewegen de kop in te drukken, dan kan autisme juist in je voordeel werken als je aan het herstellen bent van een eetstoornis. 

Wat levert het kwijtraken van bewegingsdrang je op?

• Je hebt meer kans om te herstellen van je eetstoornis.
• Je hebt minder risico op terugval.
• Je hebt meer tijd en meer vrijheid.  
• Je bent geen slaaf meer van je eigen regels.
• Je kunt weer gezond gaan bewegen. Gezond bewegen voelt fijn. Je doet dit omdat je gezond wilt zijn en omdat het gezellig is om met anderen te sporten. 

Welke voordelen heeft het voor jou als je geen bewegingsdrang meer zou hebben? 

Bron foto

Herstellen van dwangmatig bewegen 

Het is moeilijk om te herstellen van het dwangmatig bewegen en tegen die bewegingsdrang in te gaan.  
 
Moeilijk betekent niet ‘onmogelijk’, moeilijk betekent gewoon wat het betekent: ‘moeilijk’. Je kunt je tegen de drang verzetten. Er is niks externs wat jouw lichaam bestuurt, dat doe je volledig zelf. Maak een keuze en blijf bij die keuze, welke omstandigheden, intern en extern, er ook op je pad komen.

Als je lange tijd over je grenzen heen bent gegaan, weet je ook niet meer wat je grenzen zijn. Die grenzen terugvinden kost tijd, energie en moeite.  Je moet de connectie met je lijf weer vinden. 

Tips

• Als je al onder behandeling bent, bepreek dan je bewegingsdrang met je behandelaar. 
• Confronteer jezelf met hoeveel je beweegt door dit op te schrijven. Neem de dagelijkse bewegingen daarin mee (subtype B van tabel 1, helemaal bovenaan deze blog).
• Kies welke methode die bij jou past: kun jij het vele bewegen in stapjes afbouwen of beter in één keer stoppen?
• Stel een duidelijk plan op, met doelen en (als het je niet lukt in 1 keer te stoppen) een  afbouwschema.
• Vertrouw erop dat stoppen of minderen in beweging er niet voor zorgt dat je enorm veel aankomt.
• In plaats van het stellen van een minimaal aantal bewegingen (X aantal oefeningen/ kilometer/stappen/minuten) waar je niet onder mag blijven, kun je de uitdaging omkeren en een maximum bepalen waar je juist niet overheen mag gaan. 
• Besef dat het nare onrustige gevoel echt kan verdwijnen als je het vele bewegen daadwerkelijk hebt afgebouwd. 
• Bedenk welke activiteiten je wel gaat doen als je niet beweegt. Zoek een andere activiteit die ook rust kan geven. 
• Betrek anderen in je plan, door samen te gaan wandelen of rustig te gaan zitten. 
• Probeer je interne motivatie echt te voelen.
• Houd jezelf voor dat minder bewegen veel oplevert, namelijk meer energie, tijd, vrijheid en rust. 
• Heb je echt zin om te bewegen of is het je eetstoornis? Probeer jezelf dit af te vragen. 
• Probeer aan de rust te wennen. Probeer écht geduld hebben en met dat geduld ook zachtheid naar jezelf te voelen en vertrouwen in jezelf dat het beter wordt, al is dat nu nog niet zo.  

En onthoud: je hoeft niet alles alleen te doen. Je kán niet alles alleen doen. Vraag hulp en laat je helpen.

Mocht jij er al vanaf zijn, dan horen we graag wat jou geholpen heeft.   

♥