"Creativiteit is vuur dat brandt, en veel licht en passie kan scheppen, maar het kan ook naar binnen slaan en allesverwoestend zijn." Jessica haar eetstoornis nam het wiel over tijdens haar tijd op de musicaltheater-academie. Hoe gaat het in je hoofd als je lichaam je instrument is, maar je het gevoel hebt dat jouw instrument minder goed is dan dat van een ander? Je creatief kunnen uiten is waanzinnig, maar het kan ook enorm kwetsbaar voelen. Een stukje van jezelf dat je aan de wereld geeft, de pareltjes van je ziel. Hoe mooi, inspirerend en verbindend dat kan zijn, ligt dat daar ook open en bloot voor de wereld om te bekijken en misschien wel onlosmakelijk: te beoordelen. Jessica maakt een persoonlijke documentaire over deze strijd. En over het letterlijk en figuurlijk weer het podium op durven en gaan. Ik spreek haar via Zoom over haar verhaal, haar documentaire en de kracht van kunst. 

Jessica is schijver, theatermaker en zangeres. Ze studeerde musicaltheater, en ontwikkelde zich later meer als theatermaker op de Koningstheateracademie is Den Bosch. Daarna volgde ze wat losse lessen op Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg. Maar vooral ziet ze zichzelf als 'maker', in welke vorm dan ook. Ze is bezig met het schrijven van een boek, o.a. over haar eetstoornisherstel, maar waar we het vandaag over gaan hebben is de documentaire 'Achterdoek' die gaat over het onstaan van haar eetstoornis en hoe deze vorm heeft gekregen op die academie.

"Tijdens therapie kwam ik er achter dat de musicalacademie een plek is geweest waar mijn eetstoornis de ruimte heeft gekregen om te groeien. Ik kwam daar binnen met een jong, open hart en een hele hoop levensvragen, terwijl ik tegelijkertijd veel druk ervaarde om te presteren. Ik had het gevoel dat ik een bepaalde kant op werd gestuurd, een beeld waar ik niet aan kon voldoen, terwijl ik zo veel meer wilde ontdekken. Ik heb daar geleerd dat mijn instrument mijn lijf is en dat vond ik heel ingewikkeld. Je wordt je heel bewust van hoe je eruit ziet, hoe je klinkt en beweegt, dat moet ook, maar ik vond dat heel moeilijk. Ik wilde liever een ander instrument. Een lijf met langere benen, dunnere armen en een andere zangstem. Hoe maak je dit eigen, terwijl het instrument waar je mee werkt, niet juist voelt? Die vraag bleef onbeantwoord. Toen begon het vergelijken met anderen klasgenoten, terwijl ik eerst zo vrij was… Ook zie je door de vele dansuren jezelf continu in de spiegel, daardoor ontwikkelde ik een soort spiegel-angst.”

Want wat zou er dan beter zijn als je een ander instrument had. Als je langere benen en een hogere stem had?

"Ja, dan zou ik dus wél in 'het plaatje' passen, wat dat ook mag betekenen. Ik was er toen echt van overtuigd dat ik met 'dit lijf' nooit succes zou behalen. Daar was ik heel stellig in, dus ik moest 'dat lijf' veranderen. En dat ging me aardig goed af. Ik werd meer gezien, en m’n steeds dunnere lijf kreeg voor mijn gevoel meer erkenning dan het vollere. Deze erkenning, en het succes dat ik daardoor ervaarde, linkte ik aan het afvallen. Maar het was natuurlijk nooit goed genoeg. Elk streefgewicht dat ik behaalde werd al snel een teleurstelling, en nooit gaf het de voldoening waar ik naar zocht. Ik was toen al ziek: ik had een eetstoornis, aan mijn lichaam had het nooit gelegen."

Nee, want inmiddels gaat het beter met je, ben je hersteld. En je hebt laatst weer voor het eerst hebt gedanst met 'dit lichaam'. Hoe was dat?

"Ja, dat was heel bijzonder, emotioneel en helend. Dit is ook waar de documentaire over gaat. Tijdens een therapiesessie kreeg ik de opdracht om in de tijd van de academie te duiken. Ik ben toen foto’s en video’s gaan verzamelen, die ik vervolgens allemaal aan elkaar monteerde. Toen zag ik voor het eerst al die verschillende 'Jessica's' voorbij komen; mijn zoektocht naar wie ik was of wilde zijn. Ook vroeg ik een paar oud-klasgenoten om wat vragen over mij te beantwoorden. Hoe ze mij zagen in die tijd, en hoe zij de tijd op de academie zelf hebben ervaren. Ook dit zit in de documentaire. Ik kwam er achter dat ook zij allemaal met mentale probelemen zijn weggegaan; van depressies, tot burn-outs. Ik realiseerde me dat ik niet de enige was die worstelde.

Een deel van het materiaal was er allemaal al, in eerste instantie puur en alleen voor mijn eigen proces. Later kwam ik weer in contact met Anna Salhany, een oude jeugdvriendin, journalist en documentairemaker. Na het zien van de beelden was het haar idee om hier iets mee te doen. Dit hebben we gedaan, samen met een geweldig team onder leiding van Jürien Römer (Le Milion shots). Ik keerde terug naar het theater, waar we in twee draaidagen dertig uur hebben gefilmd. Ook Angelien Doornbos en Germa Scholten, twee van m’n oude dansdocenten, kwamen langs. Op de tweede draaidag heb ik voor het eerst weer gedanst. Eerst in samen met Germa – nog zonder camera’s – en daarna werd het opgenomen. Het mooiste moment was het moment dat Germa mij op het podium weer hielp om te bewegen, tot ik haar durfde los te laten en zelf begon te dansen. Angelien keek toe. Toen heb ik vijf, zes nummers achter elkaar bewogen, zonder te stoppen en m’n héle lijf weer kunnen ervaren. Ik voelde de dankbaarheid naar m’n lichaam dat het het weer deed, na al die jaren van verwaarlozing. Dit raakt me nog steeds. Na dit moment had ik m’n doel eigenlijk al bereikt. Ik vind het zo bijzonder dat als je weer 'ja' durft te zeggen tegen het leven, je lichaam dan onvoorwaardelijk met je mee wil doen”.

Ik vind het ook heel bijzonder dat iets wat eerst juist jouw valkuil is geweest - dit wereldje, de kunst, het kwetsbare - nu juist ook hetgeen is dat jou weer heeft geheeld. Want het maken van deze documentaire (wat niet een gewone documentaire is, maar echt een kunstdocumentaire met dans, poëzie en spoken word) is ook echt een deel van jouw helingsproces geweest? Je hebt geen afscheid moeten nemen van deze wereld, je moest weer contact vinden met jezelf, en dromen kunnen alsnog worden waargemaakt, dat is heel bijzonder.

"Ja, al heb ik wel ook een punt ervaren dat ik m'n vak even helemaal moest opgeven. Omdat mijn lichaam zo verzwakt was door mijn eetstoornis. Je stem is ook een spier, door de verzwakking kon ik een tijd lang ook niet goed meer spreken. Dus ik heb zeker een moment gehad dat ik alles los moest laten. Maar dat vind ik mooi aan dat creatieve vuur. Op de een of andere manier wil dat vuur er uit, en is het iets wat je niet kan doven, ook al probeer je het te dimmen. Dat is dan ook waar ik voor pleit, vooral bij kunstopleidingen; het is de bedoeling dat dit vuur zich naar buiten kan richten, dat creativitieit de ruimte krijgt om zich te ontwikkelen. Anders slaat het naar binnen. Dan verandert passie ineens in zelfkritiek en perfectionisme. Help een student tijdens de opleiding zijn of haar vuur de wereld in brengen. Dan kan iemand zichtzelf steeds wat meer ontdekken"

ACHTERDOEK - OFFICIAL TRAILER

Wat hoop je met deze documentaire te bereiken? 

"Kunst, en m’n makerschap, is mijn manier van communiceren. Dit heb ik dan ook veel gebruikt tijdens therapiesessies. Ik noem het vaak 'from trauma to art'. De documentaire is heel intiem en persoonlijk, en dat is heel spannend, maar dat mag het ook zijn. Er is een verschil tussen persoonlijk- en privé-materiaal. Dat laatste is niet de bedoeling. Ik denk dat we in de documentaire een hele mooie balans hebben gevonden tussen die twee dingen. Ook hoop ik dat de film getoond gaat worden op de plekken waar het er toe doet. Dus op kunst-, dans- en musicalacademies. En dat mijn kwetsbaarheid de ander uitnodigt om eens met elkaar in gesprek te gaan. Vooral over het gebrek aan mentale begeleiding tijdens zo’n zware opleiding. Het is zeker geen steek naar de opleiding waar ik heb gestudeerd, want daar heeft niemand wat aan, maar ik wil juist samen kijken hoe we iets kunnen veranderen. Ik denk namelijk dat dat mogelijk is.”

En zijn er tijdens het maken van deze documentaire nog andere eye-openers geweest die je erg zijn bijgebleven?

"Nou, dat is toch ook weer de kracht van kunst! Als ik terugdenk aan alle mensen die ik heb ontmoet tijdens mijn eetstoornisbehandeling, zag ik in iedereen een bepaalde artisticiteit. Ik geloof echt dat dit kan helpen in een behandeling. De kracht van beeldende kunst of het gebruiken van je lijf en je stem heeft iets helends. Zeker omdat een eetstoornis ook zo iets fysieks en persoonlijks is. Dit geldt ook voor mensen die zeggen: "maar ik ben niet creatief" of "ik kan dat niet zo goed." Iedereen heeft een eigenheid! Het gaat erom dat jij je ergens in kan uiten. Het maakt niet uit hoe 'goed' of 'succesvol' je hierin bent. Je creatief uiten kan helpen tijdens de momenten waar woorden soms tekort schieten. Hierbij gaat het niet om wat je zégt, maar om je eigenheid die de ruimte krijgt zich te laten tonen. Wat dat betreft is kunst er dus voor iedereen!”   

De documentaire 'Achterdoek' gaat in première op 4 november. Er is een crowdfunding op voordekunst.nl voor dit project dat nog een paar dagen loopt. Volg ontwikkelingen rondom dit project via dit Instagram-account.