Dissociatie

 

Aan iets anders denken op het moment dat je het moeilijk hebt...dat trucje wordt ons als kind al geleerd. Door je gedachten naar iets anders te verzetten, voel je de pijn en verdriet minder, en is het makkelijker te dragen. Bij hele heftige of traumatische ervaringen, kan dit echter ook onbewust of vanzelf gaan, als een soort 'automatische bescherming'. We noemen dat dissociatie

Het is een term voor een geestesgesteldheid waarin bepaalde gedachten, emoties, waarnemingen of herinneringen buiten het bewustzijn worden geplaatst, tijdelijk niet ‘oproepbaar' zijn of minder samenhang vertonen. Letterlijk betekent dissociatie ‘ontkoppeling' of ‘uiteenvallen'.

meisje
bron foto

Dissociatie

Zomaar een stilte in
mijn hart en in mijn hoofd
Een leegte hier van binnen dat
van buiten wordt gedoofd

De wereld raakt verstompt en
mijn hoofd gedachteloos
Mijn ziel vervliegt in adem dat
zijn eigen vrijheid koos

Zonder maar te weten welke
wegen jij nu kiest
Zit ik hier in het duister met
Een gevoel van groot verlies

Niet meer wetend wie ik ben
Niet wetend wat ik doe
Niet beseffen wat er is
Niet wie, niet waar, niet hoe

Mijn ziel, jij kiest de vrijheid zoals
ik dat zelf niet kan
Jij kiest je eigen wegen als
ik het leven niet beman

Jij beschermt jezelf, maar
weet wel dat
ik het zonder jou niet red
Zonder jouw aanwezigheid is die
laatste stap zo gezet

Ik vind het moeilijk te bepalen wanneer het dissociëren begonnen is. Ik heb het vermoeden dat dit een beetje gelijk opliep met het ontwikkelen van mijn eetstoornis, een jaar of 5 geleden, en dat beiden zich steeds verder hebben ontwikkeld. Maar gek genoeg begin ik me steeds meer te realiseren dat mijn eetstoornis en het dissociëren gevoelsmatig eigenlijk erg veel overeenkomsten hebben en eigenlijk ook precies dezelfde functie hebben. Namelijk, het beschermen van mezelf om mijn eigen zijn te behoeden voor de pijn van oude trauma's. En dat is natuurlijk allemaal heel leuk en aardig, want hiermee heb ik waarschijnlijk al die jaren het hoofd boven water kunnen houden, maar een leven met een eetstoornis en te veel dissociatie momenten is uiteindelijk ook niet je van het.

Als normaal verschijnsel kennen we het allemaal: iedereen verliest bijvoorbeeld wel eens de aandacht voor zijn omgeving als hij zeer geconcentreerd met iets bezig is en iedereen heeft wel eens een dagdroom. Of je zit te lezen en gaat zo op het in het boek waardoor je de omgeving vergeet. Of je rijdt in de auto en bent zo gefocust op je gedachten waardoor je een heel stuk van de route die je gereden hebt niet kunt herinneren. In deze zin is het gewoon een mechanisme om tot rust te komen. Een afweermechanisme.

Dissociëren is jezelf psychisch minstens gedeeltelijk afscheiden van wat er met jou of om je heen gebeurt. Zo kun je dissociëren van wat je aan het doen bent (gedrag); wat je voelt (emoties); wat je in je lichaam ervaart (zintuigen); je besef van wat er gebeurt (tijd of kennis). Dissociëren kan variëren van enigszins tot volledig, dus van het missen van een paar kleine details tot zo weinig weten dat het lijkt alsof je er niet bij bent geweest.

Zelf begon ik jaren geleden voor het eerst met dissociëren. Ik zat in een depressieve periode, en ik had toen erg last van zelfmoord gedachtes. Ik wist niet wat het was, maar opgegeven moment was ik niet meer bewust van mijn gedachtes en gevoelens. Ik had niet door wat er om mij heen gebeurde. Ik dacht dat het iets vreemds was. Ik was er bang voor, maar het voelde ook wel erg prettig. Het idee dat ik niet dacht gaf me een veilig gevoel.

Jaren heb ik niet gedissocieerd. Totdat ik op het dieptepunt van mijn eetstoornis kwam. Ik begon het steeds vaker te doen. En opgegeven moment ging er geen week voorbij dat ik niet dissocieerde. Nog steeds dissocieer ik nog ontzettend veel. In ieder geval als ik bij me diëtiste en als ik bij me psycholoog zit. Maar vaak ook als ik bijvoorbeeld op school zit. Wat ik vooral merk is dat ik dit gebruik om niet te beseffen wat er om mij heen gebeurd. Ik heb periodes dat ik niets wil voelen of wil denken. Dan ga ik juist dissociëren.

Eerlijk gezegd vind ik het op sommige momenten fijn dat ik dit doe. Het gevoel dat ik niet hoef te denken, maar aan de andere kant vind ik het ook wel ontzettend eng. Ik heb dan altijd het gevoel dat ik raar uit mijn ogen kijk, en dat andere mensen mij raar aankijken. Sowieso kan ik mij op niets concentreren, omdat ik me van niets bewust ben.

Dissociëren is er in verschillende gradaties en het heeft verschillende verschijnselen. Het is mogelijk om last te hebben van dissociatie amnesie (gaten in het geheugen) maar het is ook mogelijk om te dissociëren in depersonalisatie * / derealisatie *.

konijn

* Depersonalisatie is een bewuste ervaring waarin de persoon zichzelf of zijn eigen lichaam als vreemd, niet vertrouwd of onecht ervaart. Veel mensen beschrijven deze ervaring als: angstaanjagend; het idee hebben dat je niet echt leeft; leven als in een automaat; vervreemd zijn van je eigen lichaam en gevoelens; denken dat je gek wordt; toeschouwer van jezelf zijn; jezelf horen praten alsof je iemand anders bent of jezelf nauwelijks herkennen in de spiegel.

* Derealisatie is een bewuste ervaring waarin een persoon zijn vertrouwde omgeving als vreemd, niet vertrouwd of onecht ervaart. Deze ervaring wordt vaak beschreven als het leven in een film; leven in een glazen kooi; of achter glas zitten. Of het ervaren van een buitenwereld die raar of onwerkelijk overkomt.

Als dissociëren vaker voorkomt, kan het leiden tot een Dissociatieve Identiteitsstoornis (DIS). Bij DIS heeft het slachtoffer zichzelf daartoe opgesplitst in verschillende persoonlijkheden.  Bijvoorbeeld: als vader Anneke pijn deed, vluchtte Anneke in haar fantasie naar Jannie, haar andere (sub)persoonlijkheid. In het latere leven kunnen deze "subs" blijven bestaan, soms zonder dat de persoon in kwestie zich bewust is van hun bestaan, en kan hij of zij daar naar toe teruggaan. Bijvoorbeeld op het moment dat ze getriggerd wordt, of iets ziet wat haar aan de traumatische gebeurtenis doet herinneren. Als ze weer uit de dissociatie komt, weet ze niet wat er in de tussentijd in de realiteit is gebeurd. Ze is dus echte even 'weg' geweest.

Dissociatie kan ook onderdeel uitmaken van andere psychische ziektebeelden, als PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom) en Borderline.

Wat is eraan te doen?
Vaak is er therapie nodig om het dissociëren te verminderen of te laten verdwijnen. Als de traumatische gebeurtenis beter verwerkt is, zal het minder 'nodig' zijn om te dissociëren. Ook kan er aangeleerd worden hoe je het beste om kunt gaan met dissociaties.

Omdat antipsychotica ook angstremmend werken, wordt dissociatie soms met dezelfde antipsychotische medicijnen behandeld, maar dan in veel lagere doseringen. Dit werkt echter lang niet altijd. Daarnaast kunnen medicijnen gebruikt worden om symptomen als depressie, angstaanvallen of slapeloosheid te bestrijden.

Ik heb al mijn goede moed bij elkaar gesprokkeld en ben ik een intensieve traumabehandeling ingestapt, waarin ik stapje voor stapje een beetje meer begin te begrijpen van het wel en wee rondom die dissociatieve verschijnselen en hoe ik daar beter mee om kan leren gaan. Want er zijn verschillende manieren om ‘terug' te kunnen komen en voor iedereen kan dit verschillen. Wat voor mij enorm helpt is een zogenoemd ‘stekelballetje'.

Prikkels van buitenaf komen in mijn hoofd meestal niet binnen, omdat ze al wegkaatsen tegen de ‘waas' waarin ik me dan bevind. Maar omdat de stekels van dit balletje zo'n directe prikkeling in mijn hand geven, helpt het me om wat meer in het hier in nu te blijven. Maar voor anderen helpt het bijvoorbeeld meer om hardop te benoemen wat er om je heen is, zoals ‘ik zie een rode stoel, ik zie een blauwe tafel, ik zie een bloempot met gele, oranje, roze en witte rozen' etc.

Voor anderen kan het beter helpen om in het hoofd allerlei rekensommetjes te maken. Desnoods het opzeggen van alle tafels, zodat je de hersenen blijft dwingen om na te denken. Maar ook een wandelingetje, sportieve activiteiten of gewoon maar het opstarten van een gespreksvoering met een medepersoon zou kunnen helpen. Probeer voor jezelf te bekijken wat je in zo'n moment het meest helpt en probeer dit toe te passen zodra het idee krijgt dat je ‘weg' raakt. Want ook dit ‘wegraken' kan eerste signalen hebben, en als je er bewust mee bezig bent kun je deze signalen beter leren herkennen.

Wil je meer weten over de dissociatieve stoornis? Kijk dan eens hier

 

Gerelateerde blogposts

Reacties

D. - Donderdag 16 september 2010 15:10
goed omschreven wat het precies inhoud.. weet zelf helaas wat het deels is en hoop dat mensen het allemaal gaan begrijpen en er mee leren omgaan.
M. - Donderdag 16 september 2010 16:14
Herkenbaar.
Esther - Donderdag 16 september 2010 17:34
Ik heb zelf hiervan een deel geschreven.
Ik vind het allemaal erg goed uitgelegd!
Anne - Donderdag 16 september 2010 20:23
Wow, eindelijk weet ik nu waar het vandaan komt!
Ik heb de afgelopen tijd veel last van derealisatie maar tot nu wist ik nieteens dat daar een woord voor was!
Anybody - Donderdag 16 september 2010 21:31
Ik hiervan ook een deel geschreven (gut, wat een eigendunk om dat zo op te schrijven eigenlijk...)
Maar wat ik eigenlijk wilde schrijven is dat ik het een goed initiatief vind om ook over dit onderwerp een stukje op de site te plaatsen.
Crazy-p - Donderdag 16 september 2010 21:58
Dit is voor mij ook heel erg herkenbaar.
Ik zou het stuk zo geschreven kunnen hebben (heb het niet kan er de juiste woorden nooit voor vinden)

Bedankt voor dit duidelijke stuk!
Astrid - Vrijdag 17 september 2010 16:05
Heel herkenbaar. Ik had er vroeger heel veel last van en nu nog steeds af en toe (derealisatie). Ik ken de trucjes... Soms werken ze wel, maar soms is het gewoon te lastig om "normaal te functioneren" (mijn gedachtes en dergelijke vasthouden zodat ik normaal kan reageren).
Sheila Hertogs - Dinsdag 25 oktober 2011 23:34
Ik ben blij dat ik dit even kon lezen..
lisa - Maandag 2 januari 2012 04:32
jeetje... ik weet dat ik er last van heb omdat ik soms stukken mis van de dag en bijv: niet weet hoe ik van a naar b ben gekomen of niet herriner wat ik gedaan heb.. maar het voelt voor mij niet alsof ik achter glas sta ofzo... ik vindt het een heel lastig fenomeen maar ik vindt het ook wel eens prettig
Sanne - Vrijdag 10 mei 2013 22:26
Wauw, echt een goed stukje!
Vroeger had ik deze mist in mijn hoofd nodig om te overleven om de spanning eruit te laten lopen. Dan zonderde ik mij af in een eetbui. En was ik weer even helemaal 'weg in het niets'. Nu heb ik niet meer 4x pweek een eetbui, maar ik merk dat ik nog steeds de neiging krijg om mezelf af te zonderen omdat ik mijn eigen gedrag te merkwaardig en onzeker vindt om continue door te leven.
Nu baal ik ervan, want ik ga opbloeiende contacten uit de weg, ik kan mij minder concentreren op mijn werk, mijn energieverdeling in een week/dag gaat niet meer automatisch en mensen merk dat ik gewoon 'afwezig' ben in mijn hoofd!
Jorne - Dinsdag 19 november 2013 17:01
Inderdaad heel goed geschreven!
Zelf heb ik er een paar jaar geleden last van gehad ivm een grote
stressvolle periode. Dat is uiteindelijk (na ongeveer 2 jaar) vanzelf weer weggegaan.
Alleen nu (na weer een periode van stress) is het helaas weer terug. Gelukkig paniekaanvallen meer maar wel meer last van depersonalisatie ipv derealisatie.
Om dit een volgende keer te voorkomen heb ik dit keer binnenkort wel een afspraak met een psycholoog gepland. Maar voor iedereen die hier last van heeft en denkt dat het niet meer over kan gaan. Dat kan het wel.
Meissie - Maandag 19 mei 2014 18:35
pff tjee.. wat goed dit stuk. Heel herkenbaar.. Maar weet iemand dat.. ik heb soms ook last van dwanggedachten en handelingen, maar ik zie hierboven om bijv. hardop te zeggen wat je ziet..maar nu ben ik wel enigszins bang dat dit voor mij een te gewoonte wordt om dit telkens te gaan doen. Dat het tot dwang leidt.. of is dit dan juist irationeel.. alleen op het moment dat je echt merkt dat je last hebt van depersonalisatie of derealisatie?
Christel - Zaterdag 19 juli 2014 21:34
Herkenbaar zeg!
Heb me al n tijd afgevraagd waar die mist in mn hoofd vandaan komt en waarom ik zoveel dingen niet meer kan herinneren, soms hele gesprekken mis. Vaak het gevoel heb alsof ik een film/boek karakter ben of een poppetje in de sims dat door n ander bestuurd word. En in gevallen van extreme stress zelfs soms denk dat ik psychisch gestoord ben, helemaal gek word en opgenomen moet worden in n kliniek, terwijl er eigenlijk niet zoveel met me aan de hand is..
franky depecker - Vrijdag 16 januari 2015 07:11
Dit is toch een nederlandse site ? Ik ben al een jaar op reis zal ik maar zeggen , ik ben invalide en heb borderline maar dom ben ik niet zoals vele Belgen .Sorry dat is niet zo maar er bestaat bv geen site zoals deze . Dit is allemaal taboe hier . Mijn liefste schat is vorig jaar overleden in een instelling waar ze in feite de dood is ingejaagd . ST- Amandus Beernem . Ben een procedure opgestart . Wat ik wil zeggen , Ik slaap al bijna een jaar nauwelijks en ik kom mezelf regelmatig tegen .Ik moet dat stinkend potje daar oplossen en ben ondertussen waarschijnlijk al beter dan menig psychiaters en dokters .Ik kan niet meer terugkeren ,dat betekend waarschijnlijk het einde voor mij .Ik ben nog nooit naar begraafplaats geweest dat durf ik niet . Ik besef dat ik ergens anders ben , soms automutuleer ik weer .Laat het ik weet het ook niet meer .Hulp is er hier niet soms weet ik ook niet waar ik ben of was , Die mist ja Nederland ligt onder de zeespiegel hé maar dat heb ik ook
nathalie - Maandag 4 januari 2016 18:17
Ik staar constant overal zelfs als ik bij de kassa sta en en tv kijk ik kan het niet meer stoppen en weet niet meer hoe eruit te komen, het is super eng en raar ook heb ik derealisatie. Ik doe het omdat ik bang ben ik vlucht in het staren, het was eerst lang niet zo erg als nu het lijkt wel een soort verslaving.
Hebben meer mensen hier last van? Help!
Sophie - Donderdag 24 november 2016 22:05
Ik heb er sinds een jaar last van en weet zelf ook echt niet wat doen?!!
Ik wil verder met mijn leven maar er is precies nog iets waardoor ik niet verder kan.. en het dissocieren, helpt me echt niet.. ik weet de beginsignalen .. en toch geraak ik de realiteit om me heen kwijt :'(