Zelfbeschadiging verbieden of niet?
Kort geleden ontstond er op het forum van Proud2Bme een kleine discussie over het wel of niet in een GGZ instelling verbieden van zelfbeschadiging. De meningen hierover waren verdeeld. Sommigen vonden het onzin en niet helpend om zelfbeschadiging te verbieden, anderen vonden het juist goed. Zelfbeschadiging is een gevoelig onderwerp en ik heb gemerkt dat als het hierover gaat mensen zich snel aangevallen kunnen voelen. In deze blog deel ik mijn ervaring, kennis én mening over zelfbeschadiging binnen een GGZ instantie. Deze blog is bedoeld als uitnodiging om over dit onderwerp inhoudelijk en respectvol met elkaar in gesprek te gaan.
• Niet verbieden van zelfbeschadiging
Mijn ervaring met instellingen die zelfbeschadiging oogluikend toestaan is niet positief. Ik zag dat mensen elkaar binnen no-time na gingen doen. Niet eens altijd bewust. In eerste instantie waren er maar een paar jonge vrouwen die zichzelf beschadigden, maar na verloop van tijd beschadigde iedereen zich. Ik had het idee dat er eigenlijk vanuit de kant van de hulpverlening te weinig aandacht was voor de jonge vrouwen, waardoor er soms indirect op deze manier om hulp geroepen werd. Soms was het ook niet eens om hulp roepen, maar was het puur het gevoel nergens terecht te kunnen, niet weten hoe met de negatieve gevoelens aldaar om te gaan. Het probleem was echter dat na een aantal maanden iedereen zichzelf beschadigde, waardoor het als het ware "normaal" was geworden binnen de instelling. Mensen moesten zichzelf maar verbinden en als het even kon zelf naar de eerste hulp gaan...
Naar de eerste hulp gaan, want dat was hoe het uit de hand liep. Mensen gingen zichzelf steeds ernstiger beschadigen. Dit had wellicht ook te maken met het verloop van de behandeling. Deze werd zwaarder. Tegelijkertijd had het merendeel van deze vrouwen eerder nog nooit de eerste hulp bezocht en sinds hun deelname aan deze behandeling ineens wel. Een bezoek aan de eerste hulp betekende naast heel veel schaamte, hechtingen en blijvende littekens. Littekens die er voor deze behandeling nog niet waren. Ik heb het zelfbeschadigend gedrag van veel jonge vrouwen hier zien verergeren in plaats van zien verminderen. Natuurlijk was dit niet enkel het gevolg van het toestaan van zelfbeschadiging (Soms zijn problemen al aanwezig en komen deze pas tot uiting tijdens een behandeling omdat er dan voor het eerst over gesproken wordt en soms is een behandeling simpelweg behoorlijk pittig), maar het droeg er mijns inziens wel degelijk aan bij. Onderstaande quote ontving ik recent en vond ik passend bij deze blog.
Ik beschadigde mezelf soms, maar niet heel ernstig. Je zag wat oppervlakkige littekens op mijn armen. In de kliniek waar ik kwam ging het er bij sommige mensen veel heftiger aan toe. Eén meisje had zelfs een brandwond ter grootte van een voetbal op haar been. Ik schrok hier best van en ging mijn eigen gedrag hier ook een beetje mee vergelijken. Hoe kon ik nou bij mijzelf praten over zelfbeschadiging als het er bij andere zo uit zag? Ik vond dat ik me aanstelde. Het ging eigenlijk niet beter met me daar. Het was best een zieke omgeving en ik pastte me hierop aan. Ik 'leerde' mezelf onbewust op andere manieren beschadigen door wat ik van anderen hoorde en zag. Op een gegeven moment werd een sociotherapeut heel boos op me. Ik had een grapje gemaakt naar een medeclient, maar de sociotherapeut, die onze humor niet begreep, vond het niet kunnen en werd razend. Ik voelde me vreselijk en heb direct na de therapie mezelf pijn gedaan. Dit ging helemaal mis, omdat ik iets gebruikte waarover ik binnen de instelling gehoord had. Het was vreselijk. Ik moest naar de eerste hulp. De sociotherapeuten vroegen of ik er alleen heen kon, terwijl ik daar mijn hele leven nog nooit was geweest. Ik schaamde me kapot. Later las ik in mijn dossier op de betreffende dag "Jetske krabt een oude wond open", maar dat was helemaal niet de waarheid en dat wisten we allemaal. De waarheid werd gewoon bedekt, in mijn geval met een groot en lelijk litteken dat nooit meer weggaat. Jetske.
Het gedogen van zelfbeschadiging vind ik hetzelfde als het binnen een instantie toestaan van drank, drugs en andere destructieve copingsmechanismes. Daar is op de lange termijn niemand mee geholpen. Op moment dat iemand bij een alcoholkliniek of drugskliniek wordt opgenomen, worden er ook afspraken gemaakt over het gebruik, dat lijkt me daarom ook meer dan logisch bij een instelling waar er sprake is van zelfbeschadigend gedrag.
Eigen verantwoordelijkheid wordt er dan gezegd. Maar is iemand toe aan die eigen verantwoordelijkheid als die moet worden opgenomen bij of een dagbehandeling start bij een GGZ instelling? Op moment dat je nog weinig andere manieren hebt om met heftige gevoelens om te gaan, zal je, zonder afspraken, al snel teruggrijpen naar ongezonde manieren zoals jezelf beschadigen, overgeven, te weinig eten of drank -en drugsgebruik.
• Verbieden van zelfbeschadiging
Mijn ervaring met instellingen die zelfbeschadiging verbieden is wel positief. Met het verbieden van zelfbeschadiging bedoel ik trouwens niet dat iemand bij één keer de mist in gaan direct weggestuurd moet worden. Nee, zeker niet. Ik heb het niet over een eenzijdig strafsysteem. Ik denk dat het waardevol is om aan het begin van een behandeling met elkaar een behandelplan op te stellen en hierbij afspraken te maken en deze bijvoorbeeld op te nemen in een zogenaamd non-contract. In dit contract spreek je dan af wat je gedurende je periode dat je in behandeling bent niet meer zal doen. Denk bijvoorbeeld aan overgeven, laxeren, onder een bepaald gewicht komen, blowen, drinken en jezelf beschadigen.
Gaat het een keer mis, dan spreek je af hierover eerlijk te zijn, waarna een soort van 'waarschuwings gesprek' volgt. Niet om je op je vingers te tikken, maar gewoon om als volwassenen met elkaar te onderzoeken waarom het niet mogelijk was om jezelf niet te beschadigen en hoe de behandeling anders vorm te geven zodat dit een volgende keer voorkomen kan worden. Op moment dat je na meerdere waarschuwings gesprekken dan toch door blijft gaan met jezelf beschadigen, dan moet onderzocht worden of de behandeling wel voldoende passend is en/of wat nodig is. Ik sta sowieso niet achter iemand zomaar wegsturen. Een goede verwijzing zonder dat iemand weken zonder voldoende hulp thuis belandt is nooit wenselijk. Ik vind het tenslotte belangrijk dat dit per persoon bekeken wordt en er niet 1 standaard regel voor iedereen is. We zijn immers allemaal anders.
Mijn mening is niet de waarheid en zo zijn de meningen over dit onderwerp dus zeer verdeeld. Er zijn ook mensen die juist pleiten voor geen verbod omdat het verbieden van iets het juist 'aantrekkelijk' kan maken. Bovendien is het belangrijk dat je zélf aan je problemen wilt werken en dat je iets doet vanuit intrinsieke motivatie en niet vanuit de extrinsieke motivatie dat iets niet mag. Op moment dat je dan weer alleen thuis belandt en de extrinsieke motivatie wegvalt, is de kans op een terugval groter. Ikzelf ben het hier niet zo mee eens. Ik denk dat je juist in de periode dat je in behandeling bent en op zoek móet naar andere copingmechanismes veel kunt leren en veranderen. Op moment dat je alle vluchtwegen afsluit kom je pas terecht bij je kernproblematiek, bij je ware gevoelens. Als je daar voldoende aan werkt in therapie en andere copingmechanismes ontwikkeld, dan wil je jezelf aan het einde van de behandeling ook geen pijn meer doen en is er voldoende intrinsieke motivatie om dit te voorkomen.
Dat iets verbieden leidt tot juist dit gedrag vertonen begrijp ik. Soms is dat ook zo. Ik moet zeggen dat ik het vrij verleidelijk vond om toen ik een eetstoornis had continu op dat randje van het toegestane gewicht te gaan zitten. Dat voelde veilig. Tegelijkertijd wist ik dat ik mijn eigen glazen ingooide door er echt flink onder te gaan zitten. Iets wat ik wellicht in het begin wel had gedaan als ik geen afspraken had gemaakt. Ik denk dat het ook gaat om de manier waarop iets wordt verboden. Als duidelijk wordt uitgelegd waarom het niet goed en helpend is dat je iets blijft doen, is het heel anders dan iemand iets gewoon verbieden omdat het niet mag, passend bij een strafsysteem.
Tenslotte wil ik nog even ingaan op het punt dat iets verbieden mogelijk stiekem gedrag aanmoedigt. Ik denk opnieuw dat dit afhankelijk is van de manier waarop iets wordt verboden. Als je het vooraf aan de behandeling met elkaar bespreekt en zelf inziet dat je pas het maximale uit een behandeling kunt halen als je al je vluchtwegen afsluit, dan hoeft er geen stiekem gedrag te ontstaan. Zeker niet als er veel ruimte voor gesprek is en er zonder het gevoel straf te krijgen, een gesprek plaatsvindt als het wel een keer mis gaat. Als er zo'n sfeer gehanteerd wordt binnen een instelling, moeilijk maar bewonderenswaardig, dan is er ruimte voor eerlijkheid en hoeft het verbieden van niet aanleiding te zijn tot stieken gedrag.
Ik ben benieuwd hoe jullie denken over het wel of niet verbieden van zelfbeschadiging binnen een instelling. Wat is jouw ervaring hiermee en wat denk jij dat goed zou werken?
Foto's: Lmap
Gerelateerde blogposts
Reacties
In de eerste week van mijn opname moest iemand dus vertellen dat ze zichzelf beschadigd had. Dit veroorzaakte zoveel boosheid in de groep dat ik er angstig van werd. Ik beschadigde mezelf ook. Maar had er tijdens de intakeperiode niets over gezegd. Deze boosheid zorgde ervoor dat ik zo bang werd dat ik er niet over durfde te vertellen. Dit heeft tot de laatste weken in mijn behandeling geduurd (bijna 9 maanden). Wat ik hier mee wil zeggen dat het ook erg afhankelijk is van de dynamiek in de groep en hoe er mee omgegaan wordt. In mijn geval heeft dit juist afgeremd om er iets over te zeggen, maar ik kan me voorstellen dat dit voor anderen wel helpend was.
Heb ook een keer op een afdeling gezeten waar er wel een verbod was op zelfbeschadiging en dat was moeilijk maar gaf me ergens ook wel een soort rust.
Ik denk trouwens wel dat het ook belangrijk is om te kijken hoe lang de problematiek rondom zelfbeschadiging al bestaat bij een cliënt, dat vind ik wel van belang. Met een cliënt die zichzelf al jarenlang beschadigd werk je anders, dan met een cliënt die bijvoorbeeld in de kliniek begint zichzelf te beschadigen. Als het nog geen bestaand copingsmechanisme is, denk ik dat het heel belangrijk is om direct duidelijk te maken dat dit niet de manier is.
Een doel om te minderen met zelf beschadiging voel veel haalbaarder. En iets verbieden maakt ook meer geheimen. Een verbod en toch soort gevoel van falen continue.. Je kan niet in een keer stoppen met zelf beschadiging.
Daarom, geen verbod maar het bieden van haalbare doelen.
Ik heb laatst een tijd op gesloten gezeten. In eerste instantie werden alle scherpe voorwerpen afgenomen; tot pincetten aan toe. Even ging het goed. Er was wel een zoeken naar mogelijkheden, maar met afspraken kreeg ik alles weer in eigen beheer, stap voor stap. Op een gegeven moment ging ik de fout in, later weer en toen was het niet meer te stuiten. Eerst was het: oké, eigen verantwoordelijkheid. Wel stond de verpleging altijd klaar en verzorgenden zij mijn wonden goed,wat ik niet zo makkelijk vond. Toen het gedrag zo toenam, werden de spullen weer afgenomen en kreeg ik één op één begeleiding. Het heeft twee weken geduurd voor ik het zelf weer oppakte, met afspraken. En nee, opnieuw zocht ik naar kansen en nog ging het weleens mis. Maar dat 'er voor me zijn' en het 'erover hebben' heeft veel betekend. Meer dan het me opnieuw afpakken. (Ik liet het ook zover niet meer komen.) Praten, zonder direct de oorzaak te vertellen, het hielp me.
Het systeem wat Scarlet beschrijft vind ik al een hele verbetering. Aangeven dat het niet getolereerd wordt, maar het copingmechanisme zelfbeschadiging zien als deel van het probleem waar op een positieve manier aan gewerkt kan worden door te onderzoeken wat de trigger was en hoe je in de toekomst op een gezonde manier met die trigger kunt omgaan.
Ik zat overigens op een afdeling waar er geen eenduidige regels waren over zelfbeschadiging. Het werd alleen niet toegestaan op (open) wonden zichtbaar te hebben. Zelfbeschadiging werd als deel van de problematiek ervaren en ik denk dat iedere medecliënt daar eigen afspraken over had. Al moet ik zeggen dat er nog veel onkunde en onbegrip bestaat onder hulpverleners rondom het thema zelfbeschadiging. Zowel tijdens mijn opname als nu in het werkveld kom ik veel misopvattingen tegen rondom dit thema, terwijl het in de psychiatrie toch een veel voorkomend iets is. Er zou meer aandacht mogen komen qua educatie aan hulpverleners over hoe zelfbeschadiging ontstaat en hoe er mee om te gaan.
Daarnaast wordt er vaak vergeten dat iedere cliënt anders is en dat het gegeneraliseerde beeld over zelfbeschadiging niet op gaat.
Ik vind indd ook dat er wel over gesproken moet worden en dat het dus niet verbieden is en meteen na 1x de fout in te gaan, wegwezen is. Maar die contracten kunnen juist helpen. Dat is ook mijn ervaring. En in die zin is zelf beschadiging precies hetzelfde als niet aankomen terwijl je ondergewicht hebt en op die manier de behandeling 'door te komen'. Hetzelfde natuurlijk voor al die andere destructieve gedragingen.
Knap dat je hier nogmaals een blog over hebt geschreven Scarlet! Ik vind het fijn dat ook hier over gesproken kan worden. Gewoon op een volwassen manier zonder oordelen maar wel dat het onderwerp van gesprek blijft. Dat vind ik heel belangrijk! Niet alleen voor mij, maar voor iedereen (zoveel cliënten als hhulpverleners).
Op een andere plek interesseerde niemand het iets. Ze maakten er een ding van als je het niet vertelde, maar als je het zei dan was het verder prima. Ik voelde me hierdoor heel erg in de steek gelaten omdat ik dacht 'Gaan we hier nu verder niets mee doen?'. Ik heb een aantal littekens omdat ik vervolgens hierna niet meer naar de eerste hulp of huisarts durfde te gaan omdat ik dacht 'blijkbaar is het niet zo'n ding als ik dacht dat het was want het maakt niemand iets uit'. Ik denk dat het er ook mee te maken had dat ik mezelf al veel langer beschadigde en dat het bij anderen uit de groep vaak hele kleine dingetjes waren en bij mij niet, maar naar mijn mening had er wel meer aandacht voor kunnen zijn bij iedereen. Als ze bang waren dat het een trend zou worden hadden ze dit ook individueel aan kunnen pakken.
Ik ben ervoor om individuele afspraken te maken, omdat ik denk dat de regels op de tweede plek voor veel mense prima werkten, alleen voor mij niet.
Ondertussen kon ik er niet over praten met de therapeuten of psycholoog, want "het was verboden" en "zolang wij net doen alsof we het niet weten, is het probleem er niet". Het werd in een verdomhoekje gestopt. Het was taboe. Terwijl het enige wat ik nodig had, een luisterend oor was, en iemand die mij hielp mijn wonden te leren verzorgen ipv te verwaarlozen. Ik had iemand nodig waarover ik over de triggers, en de drang naar zelfbeschadiging kon praten. Iemand die mij hielp uit te zoeken waar het vandaan kwam, en hoe ik het kon doorbreken. Maar diegene was er niet, want het was taboe in de kliniek en ten hoogste verboden. Ondertussen waren er meer mensen op de afdeling die zich beschadigden, maar iedereen deed dit al voordat ze de kliniek in kwamen, en natuurlijk vergelijk jij je littekens met de ander, maar verbieden werkt in mijn inziens niet.
Voor veel mensen is zelfbeschadiging op den duur een verslaving geworden, of het is voor hun de enige manier waarop ze met hun gevoelens om kunnen gaan. Vaak is het ook een "oplossing" om erger (suïcide of pogingen daartoe) te voorkomen. En dan kan je niet "zomaar even stoppen" van de een op de andere dag als je naar de kliniek gaat, zoiets duurt jaren. Er zou juist moeten worden gekeken naar een oplossing, een ander copingsmechanisme wat net zo goed werkt, en in de tussentijd zouden de therapeuten naar je moeten luisteren, je helpen en zorgen dat je een juiste wondverzorging krijgt.
Daarnaast wil ik er nog even aan toevoegen, dat het op mij overkomt alsof er in dit bericht vanuit wordt gegaan dat zelfbeschadiging een keuze is. Dit is voor een groot deel van de mensen niet zo. Voor sommige is het de ENIGE oplossing, anderen zijn er verslaafd aan. En hoewel je daarbij nog "bewust" ervan bent, is er ook een groep mensen die echt geen enkele invloed hebben op hun zelfbeschadigend gedrag.
Mensen die last hebben van dissociaties, en zich in die dissociaties beschadigen.
Tijdens een dissociatie is je volledige bewustzijn uitgeschakeld, krijg je niets meer mee wat er om je heen gebeurd, en heb je geen controle meer over wat je doet. Je hebt nog geen eens door wat je doet. En ook heb je geen controle over OF je een dissociatie en WANNEER je die krijgt. En dan kan je verbieden wat je wilt, dan kan diegene er nog zo graag mee stoppen als hij wilt, maar als jij jezelf beschadigt in dissociaties, gaat dat voor geen ene meter uitmaken.
Ik zie uit jouwbvoorbeeld van oogluikend.toestaan vooral een behandeling voor me die mensen niet leert om te praten over hun gedrag. Ik denk dat je het bespreekbaar moet maken zonder het te verbieden. Er niets anders doen is soms net zo schadelijk als het downright verbieden. Maar daar tussenin zijn nog een hoop opties.!!
Ik zou zo graag willen dat we die eens met elkaar en alle socio's en directeuren in hulpverleningsland zouden gaan bekijken...