Als het niet goed gaat met iemand die belangrijk voor je is, wil je niets liever dan helpen. Soms is dat echter erg lastig, zeker als het gaat om een eetstoornis. Vaak wil de ander daar namelijk niet over praten, of wil diegene niet erkennen dat hij of zij een eetstoornis heeft, of is het zo’n heftig probleem dat je niet weet waar je moet beginnen. Soms is het echter ook gewoon niet zo duidelijk, of vind je het om een andere reden lastig om te helpen. In deze blog vertel ik wat ik denk dat belangrijk is om iemand met een eetstoornis te helpen.

Zelf heb ik – gelukkig – nooit een eetstoornis gehad. Dat wil helaas niet zeggen dat ik nooit met een eetstoornis te maken heb gehad. In mijn omgeving heb ik meerdere mensen zien lijden onder hun eetstoornis, soms heftiger, soms minder heftig; soms tegelijkertijd met een andere psychologische stoornis, soms niet; soms iemand die dichter bij me stond, soms iemand die ik minder goed kende. Na al deze verhalen heb ik een aantal lessen geleerd, te beginnen bij het begin.

♥ Het eerste gesprek
Het eerste gesprek is vaak heftig en emotioneel, of je dat nou in real life bespreekt, of online. Voor het eerste gesprek over de eetstoornis, of over een ander probleem, maakt het veel uit wie het initiatief neemt. Beide gevallen heb ik ooit meegemaakt. Als iemand jou vertelt dat hij of zij een eetstoornis of eetprobleem heeft, kan dat erg heftig zijn. Het is dan moeilijk om niet vanuit je eerste schok te reageren, maar vaak is dat niet het meest helpend. Probeer in zo’n geval altijd te bedenken wat je zelf zou willen horen, als je in zijn of haar schoenen stond!

Als jij het eerste gesprek opent, kan er van alles gebeuren. Vaak is dit erg spannend, omdat je niet zeker weet of er iets aan de hand is. Zeker als je niet erg extravert bent, van jezelf niet spontaan maar juist verlegen bent, of de ander niet erg goed kent, is dit heel lastig. Toch kun je de behoefte hebben in gesprek te gaan. Bedenk altijd dat het aan de ander is om te bepalen wat er gaat gebeuren, maar zo lang jij goede intenties hebt, kan er niets verkeerd zijn aan wat je doet. Het helpt als je vooraf bedenkt wat je zou kunnen zeggen en hoe de ander zou kunnen reageren. Dat helpt als het eenmaal zo ver is. De ander kan verontwaardigd reageren: “waarom denk je dat ik zoiets zou doen?”, of boos: “waar bemoei je je mee?”, maar ook verdrietig of opgelucht. Het is belangrijk om open te staan voor het verhaal van de ander: je doet het voor hem of haar, in principe niet voor jezelf (al kan het wel fijn zijn voor je gemoedsrust of karma ;) ).

Tips bij het eerste gesprek:

• Laat de ander altijd uitpraten
• Denk na voordat je reageert, stiltes zijn niet erg
• Bedenk wat jij zou willen horen als je in die positie zat
• Vul niet te veel in voor de ander, maar stel open vragen
• Wees geïnteresseerd en sta open voor het verhaal van de ander, probeer niet te veel over jezelf te vertellen
• Probeer kalm te blijven, ook als de ander boos wordt
• Leg rustig uit wat jij van de situatie vindt, maar geef de ander de kans daarop te reageren
• Eindig rustig en gezamenlijk. Spreek een vervolg af waarover jullie het eens zijn

♥ Het vervolg
De eerste fase is vaak erg lastig voor iemand met een eetstoornis. Wat je vaak ziet, is dat de eetstoornis in deze fase alleen maar erger wordt, in plaats van minder. Dat kan vervelend zijn als je iemand probeert te helpen – het voelt dan een mislukking – maar bedenk dat het voor de ander nog veel erger is. Hij of zij zit waarschijnlijk in een tweestrijd: er is een wens om beter te worden, maar de eetstoornis heeft de overhand en wil niet beter worden. Probeer dat te herkennen en je aandacht te richten op het ‘gezonde’ deel, op de ‘echte’ persoon. In deze fase kun je vaak het gevoel krijgen dat de ander niet waardeert wat je doet, je negeert, geen interesse in je heeft en als een bodemloze put is. Probeer te bedenken dat hij of zij dat niet zelf is, daar niets aan kan doen, maar dat de eetstoornis de oorzaak daarvan is. In jullie relatie kom je nu misschien op de tweede plek te staan, maar pas op dat je jezelf niet wegcijfert. Kom voor jezelf op als dat nodig is, wees er voor de ander wanneer je wilt en kunt.

Afhankelijk van de ernst van de eetstoornis, kan de duur en het verloop van dit proces erg verschillen. Het is belangrijk te beseffen dat ieder geval uniek is. Dat iemand anders met een eetstoornis na een maand weer normaal at, wil niet zeggen dat deze persoon dat ook gaat doen. Ga er dus niet vanuit dat je weet wat er gaat gebeuren. Als iemand opgenomen wordt, in therapie is, of juist thuis probeert te herstellen, heeft dat consequenties voor het proces. Accepteer het proces zoals het gaat, maar probeer natuurlijk te helpen zo snel mogelijk goed te herstellen. Bedenk dat de ernst niet alleen om gewicht of eten gaat, maar vooral om gedachtes. Hoewel het, zeker wanneer de ander geen gezond gewicht heeft, aantrekkelijk is je te focussen op gezond eten, is dat niet het enige wat er moet gebeuren. Erken dat, en stimuleer de ander vooral aan dat andere te werken. Als de gedachtes gezond zijn, volgt het eten snel – andersom is dat niet zo waar!

Tips voor het vervolg:

• Blijf contact houden. Ook als de ander niet reageert, waardeert hij of zij het waarschijnlijk wel
• Zoek mee naar een hulpverlener. De ander bepaalt, maar het kan hem of haar helpen als je mee zoekt en de voortgang in de gaten houdt
• Wees er ook zoals je er eerst was: blijf samen leuke dingen doen
• Geef je eigen grenzen aan en schakel, wanneer nodig, andere mensen in
• Wees altijd eerlijk. Het laatste wat je nu wilt, is dat de ander het gevoel krijgt dat je niet te vertrouwen bent
• Praat, praat, praat. Stel vragen, wees geïnteresseerd en probeer te begrijpen waarom de ander doet wat hij of zij doet
• Accepteer het wanneer de ander geen antwoord wil geven op je vragen
• Probeer met kleine dingen te helpen (bijvoorbeeld een weegschaal weghalen), maar alleen in overleg. Als de ander dat (nog) niet aan kan, maak je het eerder erger dan beter. Praat er dus over en leg uit waarom jij denkt dat het wel goed is
• Maak onderscheid tussen ‘de eetstoornis’ en ‘de gezonde geest’: wie praat er tegen je, en wat moet je dus doen? Naar wie ga je luisteren?
• Probeer te helpen grenzen te overbruggen. Als mensen het niet begrijpen, kun jij ze misschien beter uitleggen wat er aan de hand is, dan de ander zelf
• Luister vooral naar wat de ander wil. Hij of zij heeft de eetstoornis, hij of zij bepaalt wat er met hem of haar gaat gebeuren. Dat wil niet zeggen dat jij alles moet doen wat hij of zij zegt, maar wel dat je zijn of haar grenzen respecteert

♥ De fase na (van) herstel
Als alles goed gaat, komt dan het moment dat hij of zij hersteld is. Nu is dat moment vaak lastig te benoemen of lastig aan te geven. Er komt een moment dat eten wel weer goed gaat – af en toe is het lastig, maar over het algemeen lukt het normaal – en dat er weer voldoende zelfvertrouwen en reflectie is, zodat de gedachten ook weer ‘normaal’ zijn – met af en toe een uitschieter. Dit is het moment om te laten zien dat je er niet alleen was toen het moeilijk was, maar dat je er altijd bent. Gewoon, om leuke dingen te doen, maar ook om te praten over wat er soms nog moeilijk is. Erken dat een eetstoornis niet zo maar over is. Er komen altijd weer lastige momenten, zelfs als je denkt dat alles voorbij is. In deze fase hoef je niet meer echt te helpen of te ondersteunen. In deze fase kun je laten zien hoe hecht jullie relatie is en kunnen jullie samen doen wat jullie leuk vinden. Toch kun je je onderscheiden van de rest door op te merken wanneer het lastiger gaat en er dan te zijn. Geef de ander dus altijd de ruimte om aan te geven wat lastig is en val daarbij terug op jullie oude afspraken. Ondersteun, maar geef vrijheid. Laat de ander zien dat hij of zij het zelf kan – en dat jij er altijd zult zijn.

Tips voor de fase na (van) herstel:

• Wees jezelf
• Laat zien hoe hecht jullie zijn (geworden)
• Controleer de ander niet, maar geef aan wanneer je denkt dat hij of zij iets lastig vindt
• Geef de ander ruimte om te zien hoe ver hij of zij alleen komt – maar blijf in de buurt
• Doe samen leuke dingen. Laat zien dat je er nog steeds bent, en niet alleen vanwege de eetstoornis

♥ Tot slot

Bedenk goed dat je niets verplicht bent. Zoals in de allereerste zin van deze blog al gezegd is: het gaat erom dat je de ander wilt helpen. Als je dat niet wilt, niet kunt of niet prettig vindt, hoef je dat niet te doen. Als je stopt, is het netjes dat uit te leggen, maar ook dat is niet nodig. Het is aan jou te bepalen wat je wel doet en wat niet.

Als de ander niet wil dat jij contact opneemt, betrokken bent of probeert te helpen, kan dat erg kwetsend zijn. Probeer in zo’n geval eerst te achterhalen of het het ‘gezonde brein’ is dat dit zegt, of ‘de eetstoornis’. Als het ‘de eetstoornis’ is, probeer dan te praten met het ‘gezonde brein’ en hou in  principe vol. Als het dat niet is, laat het dan los. Het is verdrietig dat de ander je hulp niet aan wil nemen, maar in dit geval help je het best door het hem of haar zelf te laten doen. Neem contact op wanneer het weer beter gaat, en kijk of je samen leuke dingen kunt gaan doen. Dat kan jullie relatie herstellen en ervoor zorgen dat je weer welkom bent bij de ander. Als je iets niet begrijpt, vraag het gewoon, misschien kom je er samen wel uit. Als de ander echter iets echt niet wil, vraag je dan af of jouw wens het waard is zijn of haar grens te overschrijden.

In alle situaties is het belangrijk te bedenken dat jij geen hulpverlener bent. Als de ander geen contact heeft met een hulpverlener, maar dat wel wil en/of nodig heeft, probeer dan te helpen die te vinden en een afspraak te maken. Probeer niet de hulpverlener te zijn. Hulpverleners zijn professionals, die opgeleid zijn om dit te doen en een verplichting en verantwoordelijkheid hebben. Dat heb jij niet, en het is zonde jullie huidige relatie te laten beïnvloeden door een hulpverleningsrelatie die er niet hoeft te zijn. Wees gewoon jezelf: de lieve vriend(in), goede broer/zus, de behulpzame betrokkene. Meer dan dat is niet nodig, want daarmee kun je heel veel bereiken!

Bron: Cristian Bortes