Tegenwoordig zie je in de supermarkt steeds meer soorten melkvervangers. Wat begon met een pak sojamelk in het biologische en alternatieve producten schap, is inmiddels een heel schap op zichzelf, dat als maar weer uitgebreid wordt. Melkvervangers zijn populair, maar waarom kiezen mensen hiervoor en is het werkelijk een goede vervanging van melk? 

Waarom zou je een melkvervanger kiezen?

Zelf maak ik veel gebruik van melkvervangers. Ik vind het lekker en voel me daar goed bij. Toch had ik tien jaar geleden niet kunnen bedenken dat deze mogelijkheden zo groot zouden worden. Ik weet niet zeker of het de bubbel is waarin ik leef, zou eigenlijk heel goed kunnen, maar steeds meer mensen lijken melkvervangers te gebruiken. Dit heeft lang niet altijd te maken met wel of niet veganistisch zijn. Er zijn verschillende redenen waarom mensen melkvervangers zouden gebruiken. 

Sommige mensen zijn bang voor antibiotica, hormonen en bestrijdingsmiddelen die mogelijk via de koeien terug in de melk te vinden zijn. Een andere reden om koemelk te mijden is omdat je wellicht een melkallergie hebt of lactose-intolerant bent, maar je kan ook een melkvervanger kiezen, gewoonweg om de smaak! Eerlijk is eerlijk, een melkvervanger is geen melk en smaakt dus anders. In sommige gevallen zou je dat als een nadeel kunnen zien, maar in sommige gevallen kan het ook een voordeel zijn. Het is maar net wat jij lekker vindt.

Inmiddels weet ik dat dit een gevoelig onderwerp is om over te praten. Niet alleen op Proud, maar ook op veel andere plekken. Het onderwerp roept blijkbaar heftige emoties op. Dat is oké, ieder heeft het recht op zijn eigen mening, maar toch zou ik bij voorbaat al een oproepje willen doen om rekening te houden met wat je waar plaatst en even bij jezelf stil te staan wat je precies met je reactie wilt bereiken. Proud2Bme is een website voor mensen met eetstoornissen en aangrenzende problematiek. Een plek waar we elkaar steunen om beter te worden en een plek waar je zelfvertrouwen en het vertrouwen in een ander hopelijk een beetje mag groeien. Iets wat bij eetstoornisherstel misschien wel van levensbelang is. Laten we dit mooie doel met z'n allen in ere houden zonder dat we bepaalde onderwerpen hoeven te mijden. 

Wat voor soorten melkvervangers zijn er? 

De melkvervangers die ik het meeste in de supermarkten terugvind zijn sojamelk, havermelk, amandelmelk, kokosmelk en rijstmelk. Deze soorten melk kunnen ook nog allerlei smaakjes hebben gezoet of ongezoet zijn. Andere melkvervangers zijn bijvoorbeeld cashewmelk, macadamiamelk, hennepmelk of quinoamelk. 

Zijn melkvervangers gezonder dan koemelk?

Dat ligt er maar net aan. Als jij allergisch bent voor koemelk dan is het best wel logisch dat een vervanger van deze koemelk gezonder voor jou is. Als jij allergisch bent voor soja kan je sojamelk weer beter mijden. Zo kan je nog wel meer redenen hebben waarom iets voor jou wel of niet gezond is. Het is zo persoonsgebonden dat daar geen eenduidig antwoord op te geven is. Daarnaast denk ik niet dat je losse producten als gezond of ongezond zou moeten of zelfs kunnen bestempelen. Uiteindelijk gaat het niet over de losse producten die je eet, maar over de balans in je gehele dieet. Variatie in je voeding is denk ik het sleutelwoord tot een gezond eetpatroon. Niet onbelangrijk is of je eet met gezonde gedachten, daar valt natuurlijk ook een hoop voor te zeggen. 

Waar je wel naar zou kunnen kijken is de voedingswaarde van verschillende producten. Die kunnen per drankje namelijk behoorlijk verschillen. Qua voedingswaarde (kcal, eiwitten, koolhydraten en vetten) lijkt sojamelk het meeste op koemelk. Een perfecte vervanger eigenlijk! Toch is er het één en ander aan discussie gaande rondom soja. Zo zouden er veel hormonen in te vinden zijn die misschien wel schadelijk zijn voor je lichaam. In de uitzending over soja van het programma Broodje Gezond wordt echter verteld dat je haast onmogelijk veel soja zou moeten eten, wil je werkelijk een teveel aan die hormonen binnen krijgen. Zelf vind ik dit wel fijn om te horen, want het had me toch een beetje bang gemaakt, waardoor ik naast soja ook bewust kies om een andere melkvervanger te gebruiken. 

Echter bevatten andere melkvervangers niet dezelfde voedingsstoffen als koemelk en sojamelk. Hier zou je denk ik een heel boek over kunnen schrijven, maar ik zal de in mijn ogen meest voorkomende zo beknopt mogelijk benoemen. Zo bevat amandelmelk bijvoorbeeld maar heel weinig kcal, vetten, koolhydraten en eiwitten. Amandelmelk is best lekker, maar niet heel voedzaam en op dat gebied dus geen waardige vervanger van melk. Een ander nadeel aan amandelmelk is dat het fytinezuur bevat wat er voor zorgt dat ijzer, zink en calcium minder goed worden opgenomen door het lichaam. Dat wil niet zeggen dat je het niet mag drinken of gebruiken, maar dan moet je er wel op letten dat je die voedingsstoffen via een ander product binnen krijgt.

Rijstmelk bevat ook niet zo veel voedingsstoffen op koolhydraten na. Het is niet nodig om bang te zijn voor koolhydraten, ze passen en horen in een gevarieerd eetpatroon, maar het is wel goed om er op te letten dat rijstmelk verder niet zo veel voedingstoffen bevat. Het is niet verkeerd of slecht om te gebruiken, maar variëren is belangrijk. Kokosmelk bevat ook weinig kcal en nagenoeg geen eiwitten. Wat eiwitten betreft is het dus geen goede vervanger. In tegenstelling tot rijstmelk bevat kokosmelk juist weinig koolhydraten en relatief veel vetten. Ik heb het hier niet over de romige pakjes kokosmelk die je misschien wel eens in je curry gebruikt, maar echt de kokosdrink. 

Een favoriete melkvervanger van mij is havermelk. Havermelk bevat relatief veel koolhydraten en minder andere voedingstoffen. Wel bevat havermelk vezels. Ik vind de subtiele smaak erg lekker en hij werkt echt perfect als je melk wilt opschuimen voor je cappuccino. Wat dat betreft heeft elke melksoort ook een beetje z'n eigen eigenschappen. Ik gebruik graag havermelk als schuim op de koffie, maar kokosmelk werkt naar mijn mening het beste wanneer je chiapudding wilt maken. Zo is het een beetje zoeken naar wat jij lekker vindt of wat goed bij jouw behoeftes past. Nogmaals gaat het niet over losse producten, maar om de balans in je gehele dieet. 

Wanneer je worstelt met een eetstoornis en misschien nog wat moet aankomen, is het wel goed om op te letten welke behoeftes waar vandaan komen. Mijn ervaring is dat een eetstoornis graag gebruik maakt van sommige melkvervangers, om maar minder kcal binnen te krijgen. Ik zeg niet dat dat altijd voor iedereen zo is, maar toch is het goed om dit bij jezelf na te gaan. In dat geval maakt het niet eens meer uit welke voedingstoffen de melk heeft, als het je eetstoornis voedt is het bij voorbaat al ongezond. 

Mijn advies rondom melkvervangers 

De keuze is reuze en dat maakt het soms ingewikkeld. Zeker wanneer je een eetstoornis hebt. Je bent al snel verleidt tot het maken van keuzes vanuit je eetstoornis. Zelf vond ik het soms ook ingewikkeld om om te gaan met schuldgevoelens rondom milieu of overmatige angsten over mijn gezondheid. Hoewel ik het aan de ene kant niet verkeerd vind om over je gezondheid en de wereld na te denken, kan het heel vervelend worden als je daar helemaal in doorschiet. Herkenbaar? Lees dan eens deze blog over denkfouten. 

Wat eetstoornisherstel betreft is het soms zo dat het voor principes gaat en dat je moet luisteren naar de behoeftes van je lichaam en hoofd. Toen ik herstellende was had ik helemaal geen baat bij nog meer eetregels. En hoewel het heus wel mogelijk is om van ondergewicht te herstellen zonder bijvoorbeeld melk, blijken dierlijke eiwitten makkelijker door je lichaam te worden opgenomen dan plantaardige eiwitten. Zoek daarin je eigen weg en onthoudt dat hoe meer die eetstoornis naar de achtergrond verdwijnt, hoe vrijer jij wordt in het maken van keuzes op voeding op eigenlijk élk gebied. 

Voor de één werkt dit beter en voor de ander dat. We zijn allemaal verschillend en dat is helemaal oké. Doe daarom vooral waar jij je het beste bij voelt en onthoudt dat variatie belangrijk is. Let op dat je geen volledige voedingsstoffen uit je dieet schrapt. Bij melkvervangers is het ook goed om te checken of er vitamine B12 en calcium aan het product toe is gevoegd. Schakel hulp van een diëtist of de huisarts in als je er niet uitkomt, je zorgen maakt over tekorten, vermoedens hebt van allergieën, het niet zeker weet of gewoon benieuwd bent naar hoe je iets aan zou kunnen pakken. 

Gebruik jij melkvervangers?

fotografie: pexels