Wanneer je je behandeling hebt afgesloten, kan dit zeker heel wat spannende dingen met zich mee brengen. Je gaat verder zonder hulp van je therapeut, gaat misschien weer meer deelnemen aan de maatschappij dan je aanvankelijk deed en moet misschien ook de steun van je groepsgenootjes missen. Toen ik mijn behandeling zo'n twee jaar geleden afrondde bleken al die spannende dingen wel mee te vallen, het ging me eigenlijk best goed af op eigen benen en ik voelde me ook goed. Dat bracht echter wel een nieuwe angst met zich mee: wat als ik terug zou vallen?

Toen ik nog maar 10 jaar was zat ik al niet lekker in mijn vel. Toen ik zo'n 12 of 13 jaar was, wilde ik graag een eetstoornis hebben. Mijn nagebootste eetstoornis werd uiteindelijk een echte eetstoornis en later sloop daar ook nog een depressie bij in. Ik ging in therapie, werkte twee jaar heel hard en toen ik 17 was heb ik mijn behandeling afgesloten. Toen ik laatst deze periode tegen iemand anders probeerde te omschrijven, was mijn (zeer dramatische) beschrijving dat het voelde alsof ik jaren door een brandend gebouw heb gerend, uiteindelijk de uitgang vond en toen de deur met een knal had dichtgesmeten. Nog steeds ben ik wel eens bang dat ik ooit weer in dat brandende huis terecht kom en weer opnieuw zal moeten zoeken naar de uitgang.

bron foto

De periode waarin je leed aan een eetstoornis, depressie of andere psychiatrische aandoening is waarschijnlijk een hele lastige periode voor je geweest. Je hebt je toen heel vaak ontzettend naar gevoeld en miste toen allerlei dingen zoals bijvoorbeeld sociale steun, dagbesteding, autonomie of waardering voor jou als persoon. Wanneer je al die dingen weer beetje bij beetje terug hebt kunnen krijgen (of nou ja, krijgen, je hebt daar heel hard voor gewerkt) kan dit enorm beangstigend zijn. Wat als je dit allemaal weer kwijt raakt? Wat als je weer terug zakt in je zwarte gat? Wanneer je je een keertje verdrietig of chagrijnig voelt, schiet ik soms al in paniek. Zijn dit de eerste tekenen?

Het kan zijn dat je denkt dat je niet nog een keer een depressieve periode of eetstoornis aan zou kunnen, of dat je denkt dat er iets heel ergs zou gebeuren wanneer je terug zou vallen. Misschien zou een terugval voor jou het bewijs zijn dat je gedoemd bent voor het leven, dat het nooit meer goed komt. Ook kan het zijn dat jij een terugval zou linken aan jouw waarde als persoon. Ik wilde me nooit meer zo naar voelen, maar vond toen vooral dat ik een minderwaardig en zwak persoon zou zijn als ik me weer zou laten strikken door mijn eetstoornis of depressie. Helaas is het bij de meeste psychiatrische aandoeningen zo dat je, als je eenmaal eerder een episode hebt doorgemaakt, de kans op een nieuwe episode groter is dan bij mensen die nog nooit last hebben gehad van deze aandoening. Hoe ga je daar dan mee om?

• Ik mag dit spannend en eng vinden.
De kans is helaas aanwezig dat je terugvalt en zoals hierboven benoemd is de kans op een nieuwe episode bij jou net iets groter dan bij een willekeurig ander persoon zonder psychiatrische voorgeschiedenis. Dat is vervelend, maar wel een optie. Je kunt je hier tegen verzetten en tegen jezelf blijven herhalen dat het toch niet zal gebeuren. De kans dat je niet terugvalt is inderdaad ook aanwezig, maar door dit tegen jezelf te vertellen ga je in tegen je angst. Op korte termijn werkt dit misschien, maar op lange termijn blijf je vaak gewoon bang voor een terugval.

De vraag is hier dus of het je helpt om je tegen je angst te verzetten. In een documentaire hoorde ik laatst het zinnetje "Angst is het begin van onbevreesbaarheid. Het gaat erom vriendschap te sluiten met de angst." Hoewel dit voor mij in eerste instantie wat zweverig klonk, vond ik dit wel een mooie boodschap. Angst gaat bij mij vaak niet aan de kant als je er tegenaan blijft schoppen en er tegenin probeert te gaan. Angst is immers een emotie, en het wegdrukken van emoties heeft mij nog niet geholpen om ze te doen afnemen. Mij helpt het om te erkennen dat een terugval een reële optie is en dat het mij inderdaad nog eens zou kunnen overkomen. Het geeft me ruimte om verder te kijken dan de angst zelf, en te kijken naar de achterliggende redenen van de angst en mogelijke gevolgen van datgene waar ik bang voor ben.

bron foto

• Gedoemd om altijd ongelukkig te zijn?
Hoewel een terugval heel naar en vervelend zou zijn, is het voor mij belangrijk is om te beseffen dat een terugval niet voor altijd zou zijn. De tijd waarin ik depressief was en een eetstoornis had heb ik destijds kunnen afsluiten en ik ben twee jaar heel tevreden geweest met mijn leven. Zou ik weer depressief worden, dan zou dit tijdelijk zijn en waarschijnlijk deels vanzelf en deels door mijn inzet en harde werk weer voorbij gaan. Eerder heb ik immers ook zo'n nare periode kunnen overwinnen. Ik zou niet gedoemd zijn om altijd ongelukkig te zijn, zelfs als er meerdere terugvallen zouden komen. Die zouden heel erg naar en vervelend zijn, maar zouden gelukkig ook afgewisseld worden door perioden waarin het wel goed met mij gaat en waar ik wel tevreden zou kunnen zijn met hoe het met mij gaat.

• Terug bij af?
Bovendien zou een terugval, in tegenstelling tot waar ik soms bang voor was, niet betekenen dat jij of ik weer helemaal terug bij af bent. In het verleden heb je al veel geleerd over jouzelf, over je emoties en over je denkpatronen. Deze kennis en ervaringen draag jij nog steeds met je mee. Op het moment dat jij eventueel terug zou vallen hoef je dit niet allemaal opnieuw te leren, maar gaat het er vooral om dat je een (nieuwe) manier vindt om deze dingen weer in praktijk te brengen. Soms zullen er dingen zijn waar je nog wel in kunt groeien en waar je nog nieuwe dingen kunt leren. Toch begin je niet weer terug bij 0.

• Ik faal niet als ik een terugval heb
Iets waar ik ook erg mee worstelde, is de gedachte dat ik zou falen als ik weer terug zou vallen in mijn eetstoornis of depressie. Het zou zwak zijn, omdat ik de valkuilen ondertussen wel zou moeten kennen. Met die gedachten vergat ik echter het feit dat mijn eetstoornis en in mindere mate mijn depressie mij vroeger ook dingen opgeleverd hebben. Door alsmaar bezig te zijn met eten, hoefde ik minder bezig te zijn met mijn nare gevoelens. Door veel dagen depressief in bed te slijten, hoefde ik niet de verantwoordelijkheden nemen die ik zo lastig en eng vond.

Eetstoornissen en depressies zijn misschien niet constructief, maar in periodes waarin er enorm veel speelt, je het moeilijk hebt, en in een soort emotionele crisis verkeert, helpen ze je soms wel om tijdelijk vol te houden en je hoofd boven water te houden. Een constructieve manier van omgaan met je gevoelens is iets om naar te streven - maar soms zijn schijnbaar destructieve gedragingen zoals een dag in bed liggen of een dag het aantal vezels/calorieën/koolhydraten in je voeding tellen ook best "constructief". Van jezelf verlangen of eisen dat je altijd constructief met zaken omgaat kost heel veel energie, terwijl het ook oké is om eens een baaldag te hebben. Die hoef je niet met open armen te ontvangen, maar ook niet kwaad en vol zelfverwijt in een hoekje te stoppen.

Bovendien is het zonde om te stellen dat je faalt, als je je doel (niet meer terugvallen) niet bereikt. Om dat doel te bereiken, steek je veel tijd, energie en moeite in jezelf. Dagelijks doe je je best om goed voor jezelf te zorgen en om een zo prettig mogelijk leven te leiden. Je toont inzet en toewijding naar jezelf. Het feit dat je dit doet en dat je zo hard probeert om iets van je leven te maken voor jezelf, is belangrijker dan de uitkomst van die dingen. Daar heb je simpelweg niet altijd invloed op. Op je inzet en commitment heb je wel invloed. Wanneer je deze gebruikt om een bepaald doel te bereiken, kun je, naar mijn mening, helemaal niet falen.

bron foto

Wat mij tenslotte helpt, is om te beseffen dat verdriet en nare gevoelens in zekere mate bij het leven horen en dat iedereen daar op constructieve en minder constructieve manieren mee om gaat. Waar ik misschien eens geneigd ben om een ochtend in bed te blijven liggen omdat ik geen zin heb in de dag, stelt een vriendin haar werkstuk uit tot een dag voor de deadline en meldt mijn neefje zich ziek, in plaats van de confrontatie op zijn stage aan te gaan.

Jij mag, net als ieder ander, een baaldag hebben en mag daarbij ook je angst om terug te vallen serieus nemen. Het hielp mij niet om te vechten tegen die angst en wanneer ik die angst durfde te laten bestaan, merkte ik dat, hoe vervelend een terugval ook zou zijn, deze de wereld niet zou laten stoppen met draaien.