Rens Kroes, The Green Happiness, Het boek van Jet, Eet als een expert, De Voedselzandloper, Killerbody, Het Vastendieet, ... boekwinkels liggen vol met dit soort boeken waarin wordt beschreven wat gezond voor je is. Veel boeken zijn gericht op afvallen. Vegetarisch en veganistisch eten wint daarnaast ook steeds meer in populariteit en door de grote hoeveelheid aan theorieën over wat wel en niet gezond voor je is, durf je zo langzamerhand bijna niets meer te eten. Dit is niet alleen ingewikkeld voor gezonde mensen, maar zeker ook voor mensen die lijden aan een eetstoornis. Je ziet dan ook dat veel jonge vrouwen met een eetstoornis meegaan in diverse voedings trends en voedings overtuigingen.

Eetstoornis gedachtes kunnen je denken en doen in grote mate beïnvloeden. Dit kan ervoor zorgen dat je soms niet meer weet waarom je iets doet. Doe je dit vanuit de eetstoornis of doe je dit omdat je het zelf ook echt graag wil? Zo kan ik eerlijk zeggen dat ik ooit vegetarisch ben gaan eten vanuit mijn eetstoornis. Natuurlijk hield ik ook van dieren, maar mijn eetstoornis was de doorslaggevende factor in het geen vlees meer eten. Geen vlees meer eten voelde veilig. Het scheelde in mijn hoofd eng vet en bij vegetarische producten wist ik precies hoeveel calorieën erin zaten. Pas jaren later heb ik echt bewust vanuit mijn eigen ik en niet vanuit een eetstoornis een keuze kunnen maken om vegetarisch te eten.

Hoe gaat een centrum voor eetstoornissen om met voedingshypes, nieuwe theorieën over wat gezond is en hoe gaan zij om met het toenemend aantal mensen dat veganistisch eet? Hebben ze hier een beleid voor of zijn ze nog erg zoekend in wat mogelijk is en wat niet? Vanuit Proud2Bme waren we hier benieuwd naar en besloten we een bezoek te brengen aan de manager behandelzaken van het Centrum Eetstoornissen Ursula, Saskia Vermeulen. We stelden haar een paar vragen over voedingstrends, gezond eten en veganisme.

Wat merk je van de vele voedingstrends en nieuwe voedings theorieën?
Ik merk hier heel veel van. Veel cliënten die vanuit hun eetstoornis heel erg gericht zijn op afvallen willen ultra gezond eten, waarbij ze een hype volgen en tekorten in voedingsstoffen opbouwen. Door de vele verschillende voedingshypes en theorieën omtrent gezondheid worden koolhydraten en vetten door cliënten als fout gezien. Ook worden door hen regelmatig twee verschillende voedingshypes gecombineerd, waardoor er bijna niets meer gegeten kan worden. Macrobiotisch, ecologisch verantwoord, glutenvrij, lactose arm, veganistisch. Er blijft bijna niets meer over... 

Als Centrum voor Eetstoornissen worstelen we hier zeker mee. Heel veel cliënten worden door de trends aangestoken. Het wordt regelmatig als excuus van de eetstoornis gebruikt om op een veilige manier te kunnen blijven eten. "Iedereen is tegen mij dat ik nog meer wil afvallen, dus dan wil ik wel aankomen, maar alleen op een hele gezonde manier". De hypes wisselen ook zo snel, soms echt met de week! Het lijkt een soort golf waarbij, als je al last hebt van eetstoornis en een negatief zelfbeeld, je hier heel makkelijk in mee kunt bewegen.

We zien binnen het Centrum voor Eetstoornissen ook een ontwikkeling in het op een gezonde manier willen aankomen door tegelijkertijd veel te sporten (fitness) en bewegen in combinatie met het eten van weinig vetten. Er wordt door cliënten nu ook meer gelet op spieropbouw. Een paar jaar terug speelde dit veel minder. 

Zijn er hierdoor veranderingen binnen het Centrum voor Eetstoornissen?
Ja, ook binnen het Centrum Eetstoornissen Ursula zijn er dingen veranderd door de vele ontwikkelingen op het gebied van voeding. We werken al langer met individuele behandelplannen. Dit betekent dat we meekijken hoe iemand haar doelen kan bereiken. Maar meekijken doen we kritisch, vanuit de vraag wat helpt je om die doelen te bereiken en in hoeverre is nu de eetstoornis aan het woord. We hebben daarbij voedingsadviezen, die we gebruiken als meetlat voor wat normaal en gezond eten is, volgens de laatste trends. We zijn die lijsten dan ook aan het aanpassen. Bijvoorbeeld de eeuwige Evergreens als tussendoortje; het mag wel, maar we zijn op zoek naar vervangingen, die meer van deze tijd zijn als noten, gedroogd fruit en dergelijke. Er is hierdoor ook veel meer variatie mogelijk wat betreft bijvoorbeeld tussendoortjes. Er wordt hier nu een stuk kritischer en genuanceerder gekeken naar eten. 

Verder onderzoeken we momenteel de mogelijkheden van het inzetten van een kok op de afdeling om verse maaltijden te bereiden. Het is natuurlijk niet goed dat we als gespecialiseerd Centrum voor Eetstoornissen alleen ziekenhuismaaltijden aanbieden. Dat moet veel beter kunnen en daar werken we aan.

We kijken meer naar middenwegen. Urenlang discussieren over eten en ons rigide op de regels richten óf kijken hoe we het met elkaar eens kunnen worden door rekening te houden met wat haalbaar is voor deze cliënt. Wat heeft iemand nodig om een stap vooruit te zetten en wat is haalbaar? Vier boterhammen is mogelijk, maar nu nog wel zonder boter? Doen!

Ik heb een hekel aan de zin "We doen het hier nu eenmaal zo..." en zou die het liefst niet meer horen. Ik wil graag dat hulpverleners stil staan bij het waarom we iets wel of niet doen voor een cliënt, niet enkel omdat we het al jaren zo doen. Er mag wat mij betreft veel meer out of the box worden gedacht en meer samen met de cliënt.

Natuurlijk zijn er grenzen en die stel ik dan ook. Alleen maar meebuigen met de angsten vanuit de eetstoornis, dat helpt ook niet. Dat is soms heel moeilijk voor degene die de eetstoornis heeft. Al in de eerste gesprekken kan de angst dan oplopen. Dat frustreert. Ik hoop altijd maar dat iedereen begrijpt dat we niet tegen de persoon zijn, maar wel tegen de eetstoornis.

Veganisme binnen het Centrum voor Eetstoornissen?
Het is op de high cure mogelijk om als veganist opgenomen te worden. Bij de intake bespreken we dan wel uitgebreid waar het veganistisch eten uit voortkomt. Is dit echt vanuit een gezonde levensovertuiging of komt dit vooral voort uit de eetstoornis? Veganistische maaltijden kunnen op dit moment niet door ons geleverd worden. Je kunt dus als veganist alleen opgenomen zijn als je zelf zorgt voor de aanlevering van het eten. Natuurlijk maken we hier vooraf duidelijk afspraken over. Het mag niet zo zijn dat je als veganist veel minder calorieën binnenkrijgt, tenzij dat zo bewust afgesproken is. We vinden het bijvoorbeeld prima als je sojamelk wilt drinken, maar dan moet je wel nét wat meer drinken als wanneer je melk zou drinken. We houden altijd het doel van een gezond gewicht en gezond eetpatroon voor ogen.

Natuurlijk kan het andere cliënten triggeren als iemand anders veganistisch eet, maar triggers zijn er altijd en overal. Het heeft geen nut die krampachtig te proberen te vermijden. Het is belangrijk dat we hier voortdurend over in gesprek blijven en met elkaar onderzoeken hoe je elkaar kan helpen en hoe we ervoor kunnen zorgen dat er sprake blijft van een gezonde groepswerking. Het zorgt niet per se voor meer discussie, mensen hebben enkel sneller een stok om mee te slaan in handen. 

Hoe ik orthorexia zie? In de behandeling is geen opzichzelf staande eetstoornis. Wij zien het als iemand met anorexia nervosa die bezig is met ultra gezond eten. Als het enkel extreem gezond eten zou zijn en verder niet, zou het je leven niet in de weg staan en geen verband houden met het zelfbeeld. Dat is hier wel het geval en daarom schaar ik het liever onder anorexia nervosa of eetstoornis nao.