Voor de omgeving van iemand met een eetstoornis, is het soms lastig helemaal te begrijpen wat er in die persoon omgaat. Je dochter, vriendin of partner worstelt met een enorme tweestrijd. *Ze wil wel gelukkig zijn, maar weet niet meer hoe. Voor de omgeving is de oplossing duidelijk; ga weer normaal eten en word alsjeblieft weer gelukkig. Maar voor degene met een eetstoornis levert het afvallen, de eetbuien of het braken ook enorm veel op. Het geeft iets positiefs, ook al is dat voor de omgeving moeilijk te begrijpen.

Soms twijfelt iemand met een eetstoornis erover of ze wel beter wil worden. De eetstoornis geeft haar een gevoel van controle, veiligheid of is een vlucht. Het loslaten ervan is niet zo simpel. Soms is een eetstoornis te vergelijken met een verslaving. In het geval van een drugsverslaving levert het middel ook iets op. Dat is ook zo bij een eetstoornis en maakt soms dat iemand geen hulp wil of niet beter wil worden. Maar hoe ga je er als buitenstaander mee om wanneer iemand van wie jij houdt geen hulp wil?

Wanneer iemand geen hulp toelaat, maar wel duidelijk problemen heeft met eten, is het ontzettend lastig om daarnaast te staan. Misschien ben je geneigd haar over te halen of te dwingen, trek je op een gegeven moment juist je handen ervan af of ga je haar negeren. Maar wat is nu het beste om te doen? Waar ligt de grens van eigen verantwoordelijkheid en wanneer moet je iemand verplichten hulp toe te laten?

Als je langs de zijlijn staat, kan het soms moeilijk zijn om goed contact te houden. Je hebt een andere mening over de eetstoornis en hulp en raakt daardoor misschien snel in een discussie verwikkeld. Of je hebt het alleen nog maar over de problemen en vergeet leuke dingen te doen samen. Alles draait om de eetstoornis en de angst die je hebt voor haar gezondheid.

Blijf vooral ook gezellige dingen doen. Natuurlijk is het lastig om iets te doen met iemand die misschien helemaal niet gelukkig is. Maar toch is het nog steeds jouw zus, vriendin, vrouw of partner. Sommige activiteiten worden misschien lastig, maar je kunt nog steeds samen een filmpje kijken, haar uitnodigen (ook al zegt ze nee), samen wandelen, iets knutselen of gewoon een kopje thee drinken. Blijf in ieder geval ook over andere dingen praten dan enkel over de problemen met eten.

Probeer er ook voor te zorgen dat je niet onbewust deze persoon uit de weg gaat. Misschien praat je een stuk minder met je dochter, omdat je niet goed weet wat je moet doen. Ook voor vaders is het vaak heel lastig goed te begrijpen wat er nu precies aan de hand is en wat ze kunnen doen. Soms ben je misschien geneigd te denken dat je maar beter je mond kunt houden of het gedrag te negeren.

Toch is het heel belangrijk te benoemen wat je ziet en je mening te geven. Het hoeft er niet de hele tijd over te gaan, maar het is zeker wel goed om de problemen op tafel te leggen. Je mag je uitspreken en het gesprek aangaan. Juist dat kan helpen om haar te laten inzien wat er aan de hand is. Door het gesprek aan te gaan, open je ook de deur om dingen uit te spreken en vragen aan elkaar te stellen.

Soms worden gevoelens alleen nog uitgesproken in ruzies of houdt iedereen zijn mening voor zich, omdat je bang bent degene met de eetstoornis te kwetsen. Dit kan mogelijk voor een terugval zorgen of achteruitgang. Daarom is het goed om echt te blijven praten. Dit kan ook ruzies voorkomen.

Iemand met een eetstoornis van 18 jaar of ouder is natuurlijk officieel niets verplicht wat hulp betreft en zelf voor een groot deel verantwoordelijk. Toch kan het zo zijn dat ze nog bij jullie in huis woont en zich dus aan bepaalde regels heeft te houden. Dit geldt natuurlijk sowieso voor jongeren onder de 18 jaar. Soms helpt zo'n stok achter de deur van ouders heel goed om niet verder achteruit te gaan of juist samen stappen te zetten. Regels kunnen juist veel duidelijkheid en veiligheid bieden. Willen jullie regels opstellen, dan kun je dit ook heel fijn samen doen in overleg.

Regels opstellen en grenzen stellen is heel belangrijk. Denk maar weer aan het voorbeeld van de verslaafde. Iemand die verslaafd is zal proberen over die grens te blijven gaan, zal liegen en berdriegen en er alles voor doen om te kunnen scoren. Probeer de eetstoornis daarom soms te zien als verslaafde: Wanneer jij geen grenzen stelt, zal de ander - de eetstoornis - eroverheen blijven gaan en je blijven uittesten om haar zin te krijgen: afvallen en rommelen met eten. Probeer samen tot die regels en grenzen te komen, want wanneer iedereen het ermee eens is, zal het eraan houden ook eenvoudiger worde en kan je iemand een makkelijker aan herinneren.

Wanneer dit niet werkt en jullie samen geen afspraken kunnen maken, is het belangrijk te bedenken wanneer iemand zelf verantwoordelijk is en wanneer de verantwoordelijkheid overgenomen moet worden vanwege de gevaarlijke gevolgen die een eetstoornis heeft, daarbij speelt niet alleen een laag gewicht een rol. Er zijn veel meer schadelijke gevolgen die niet meteen aan de buitenkant zichtbaar zijn. Daarom is het ook belangrijk regelmatig (bloed)onderzoeken te laten doen door een huisarts.

Wanneer je je ernstige zorgen maakt over de situatie van jouw geliefde met eetproblemen, is het belangrijk hulp in te schakelen van buitenaf. Ga eventueel als ouder of partner zelf naar de huisarts voor advies en bespreek wat jij kunt doen om te zorgen dat ze toch hulp krijgt. Je kunt ook advies vragen over een Rechtelijke Machtiging en gedwongen behandeling.

Dat soort stappen klinken misschien heel rigoreus of oneerlijk tegenover de persoon die jou tegelijkertijd ook in vertrouwen neemt. Maar wanneer jij aanvoelt dat het niet goed gaat, het gevaarlijk wordt en ze geen hulp accepteert, kunnen dit soort stappen soms nodig zijn om weer wat vechtlust terug te vinden en een begin van herstel te creëren of om simpelweg iemands leven te redden.

Tussen verantwoordelijkheid van de persoon zelf en de verantwoordelijkheid overnemen zit nog veel ruimte. Je kunt daar in ieder geval over in gesprek gaan. Soms is het nodig dat iemand op bepaalde vlakken de verantwoordelijkheid overneemt van haar. Toch is het ook goed als ze zelf keuzes blijft maken. Zo geef je haar ook het idee niet compleet de controle te verliezen en enkel regels te moeten opvolgen van anderen. Dit maakt de stap richting de 'echte wereld' uiteindelijk ook minder heftig en groot.

Verantwoordelijkheid kun je niet volledig uit handen geven, maar je kunt je als omstander wel laten ondersteunen door professionals of vrienden en familie. Zorg er daarnaast voor dat je ook dingen voor jezelf blijft doen. Je bent erg bezig met de zorg voor haar, maar om dat vol te houden heb je ook genoeg afleiding en rust nodig voor jezelf. Vergeet jezelf dus niet in dit hele verhaal.

Probeer vooral niet tegenover, maar naast elkaar te staan. Je hoeft niet dezelfde kant op te gaan denken, maar kunt wel luisteren. Hoe is het voor haar, wat vindt ze ervan en waarom? Oordeel niet meteen. Door rustig naast haar te gaan staan, is het makkelijker voor haar om over gevoelens te praten en ook om hulp te vragen als ze daar wel aan toe is.

Lees ook:

• Wil ik wel beter worden?
• Wat als mijn kind niet wil eten?

*Voor het gemak wordt hier gesproken over een 'zij'. Dit kan natuurlijk ook een 'hij' zijn.