Vandaag de dag worden ontelbare vaders met een verschrikkelijke situatie geconfronteerd, een situatie waar ze nooit op geanticipeerd hebben en waar ze slecht op voorbereid zijn om mee om te gaan: hun kind heeft een eetstoornis.

De eerste reactie van vaders op deze situatie in het gezin is in het algemeen een volledige misvatting van de omvang van het probleem. Hij denkt wellicht dat zijn dochter een streng dieet volgt, of weer een-of-andere puberfase doormaakt. Hij is waarschijnlijk van plan het probleem op te lossen en ziet oplossingen in de richting van "ze moet gewoon weer gaan eten en dan komt alles weer in orde".

Ik begrijp volkomen waarom vaders zich zo voelen:

het idee dat een kind zichzelf uithongert of ervoor kiest om te gaan braken omdat ze dun willen worden, valt buiten zijn voorstellingsvermogen. Als dan ook nog blijkt dat hij niet in staat is om het op te lossen, valt het ook nog eens buiten zijn oplossingsbereik en voelt hij zich hulpeloos en machteloos.

Vanuit het perspectief van een vader is het beschermen van je kind en je kind veiligheid geven, de eerste prioriteit in zijn leven, op de gedeelde plaats met zijn vrouw. De oplossing "ze moet gewoon weer eten" is helder en concreet en om te zetten in daden en tegelijkertijd ontdek je als vader (opnieuw) dat je een kind niet kan dwingen om te eten. Noch omkopen, noch inpraten, noch boos noch verleiden helpt om te gaan eten als het om een kind met een eetstoornis gaat. En als de tijd voortschrijdt, nestelt de eetstoornis zich meer en meer.

Dus, wat kun je dan wel doen als vader?
Vaak is de eerste stap die gezet moet worden, is dat vaders zich realiseren dat een eetstoornis een ernstige psychiatrische stoornis is die net zo reëel is als suikerziekte of epilepsie en dat er velen andere dochters zijn die een eetstoornis hebben. Ook moet doordringen dat een eetstoornis een denkstoornis is en geen gedragsstoornis. Soms moet zelfs doordringen dat het sterftecijfer bij eetstoornissen ongeveer 10% is.

Vaders nemen het zichzelf vaak kwalijk dat ze niet eerder gezien hebben dat het mis ging, dat ze het niet voorkomen hebben en zoeken soms ook de oorzaak bij zichzelf. Ze geven in ieder geval hun dochter vaak het gevoel dat die er bewust voor gekozen zou hebben. Uitleg over het ontstaan van eetstoornissen en de complexe factoren die bijdrage aan het ontstaan, zoals genetische factoren, culturele aspecten, media, druk vanuit andere pubers, perfectionisme en onzekerheid, helpt vader om ook te zien dat dit hun dochter overkomen is.

Wanneer vaders dan verstandelijk begrijpen wat een eetstoornis nu eigenlijk is en welke gevolgen het heeft, dan is er een belangrijke stap te zetten: de vader zal moeten onderkennen dat hij zijn dochter niet kan repareren. Vaders zijn beschermend naar hun familie en zijn vaak ook de probleemoplossers. Niet voor niets wordt vaak gezegd dat pubers naar hun vader gaan om de fietsband te plakken en naar hun moeder voor het liefdesverdriet.

Bij eetstoornissen werkt het echter niet zo. Als je met een eetstoornis kampt, ben je niet stuk, dan heb je een ziekte. Wanneer de vader gaat inzien dat hij ook niet de breuk in het been van zijn dochter zou kunnen repareren, kan hij ook gaan ervaren dat hij dit probleem niet kan fixen.

Ik ervaar regelmatig dat wanneer gezinnen bij mij in de kamer zitten, er eindeloze discussies tot heftige ruzies hebben plaatsgevonden waarin moeder of dochter getracht hebben bovenstaande te laten doordringen. Dit leidt dan tot een gevoel dat vader het eigenlijk helemaal niet begrijpt en stiekem misschien niet wil begrijpen of gedachten dat het hem niets kan schelen! Dit haakt direct in op het vaak onderliggende probleem van een lage zelfwaardering bij meiden met eetstoornissen. Vaak versterkt dit gevoel de discussies en ruzies of het negeren.

Hoe vaak ik niet gezinnen getroffen heb, waar vader en dochter niet meer met elkaar praten! Vader wordt op de hoogte gehouden door moeder en ouders zijn hiermee akkoord gegaan om, logisch, de rust thuis te handhaven. Onderhuids suddert dan toch een gevoel van gemis bij mijn clienten: ze willen voelen, merken, horen dat hun vader begrip voor hen heeft, hen waardeert in wat ze doen, hen stimuleert en laat blijken dat hij om hen geeft...... elkaar negeren geeft dit gevoel in elk geval niet. Bovendien komt de informatie gekleurd bij vader terecht: namelijk via de interpretatie die moeder eraan geeft en de informatie die vader aan moeder geeft, komt gekleurd terug bij dochter.

Maar is dat oplossinggerichte nou niet ook net een kracht van vaders bij bijv een behandeling? Ik denk van wel. Wanneer zijn dochter zijn hulp inschakelt, kan hij daadkrachtig zijn in de taak die hij heeft gekregen: hij zal niet snel twijfelen of een stuk vlees te groot, te vet, te nogwat is. Nee, wanneer op een voedingslijst staat 1stuk vlees, krijgt dochter gewoon 1 stuk vlees.

Hij zal zich sterk bewust zijn dat je je aan de afspraken houdt, en zich door emotionele overwegingen, niet snel van zijn pad laten brengen: als de arts gezegd heeft: bij 50 kilo mag je fietsen, is hij vaak degene die deze grens goed kan bewaken en niet meegaat dat het dan bij 49,5 ook al kan.

Hoe concreter en helderder de taak is die hij krijgt om uit te voeren, hoe soepeler dat gaat. Hier hoef ik geen tips voor te geven. Vaders hebben echter nog een belangrijke taak:

Zich gaan aansluiten bij de (emotionele) wereld van hun dochters en met haar te gaan samenwerken zodat er optimale omstandigheden ontstaan om uit die eetstoornis te komen. Hieronder een paar praktische oplossingsgerichte tips, voor vaders, zodat het ook weer aansluit bij hun wereld.

Maak je de 5 stappen van actief luisteren eigen

• Luisteren
• Samenvatten
• Inleven
• navragen of het klopt
• doorvragen

- Bijt op je tong als je een oplossing voelt opkomen. De pijn zal je ervan weerhouden deze te uiten ;)

- Zoek een plek waar je je eigen frustratie dat je het niet KUNT oplossen, kunt uiten: sla het eruit op de tennisbaan, klaag bij je vrouw over dat gemuts rondom eten, zoek andere vaders op die hetzelfde meemaken.

- Accepteer niet langer dat je geen rechtsstreekse informatie krijgt. Maak afspraken met je vrouw dat belangrijke informatie altijd besproken wordt met zijn drieen, dus waar je dochter op zijn minst bij is. Als je vrouw dan iets vertelt, kun je bij je dochter navragen (instappen in stap 4 van actief luisteren) of het klopt wat moeder zegt en hoe dat dan voor haar is (stap 5).

Marjolein Willemsen, Gezinstherapeut