Het aantal jongeren onder de 21 jaar dat zogeheten SSRI's gebruikt, de nieuwste generatie antidepressiva, is sinds 2007 met 40 % gestegen. Dit blijkt uit onderzoek van ZEMBLA, op basis van cijfers van de stichting farmaceutische kengetallen. Vanavond om 21:15 uur kan je naar de uitzending De Piekerpil van Zembla kijken over dit onderzoek.

Deskundigen vinden de stijging zorgwekkend omdat al jaren bekend is dat deze medicijnen bij jongeren suicidaal gedrag kunnen opwekken. Catrien Reichart, kinderpsychiater van het LUMC, denkt dat de toename te maken kan hebben met de wachtlijsten bij de Jeugd-GGZ sinds deze is overgegaan naar de gemeentes en er bezuinigd is. 'Als je een depressieve adolescent hebt en je moet een aantal weken tot maanden wachten totdat er een therapeut kan beginnen, dan kan ik me voorstellen dat je dan eerder met antidepressiva begint', aldus Reichart. De landelijke huisartsen Vereniging waarschuwde afgelopen najaar al dat door de overgang van de jeugdzorg naar de gemeenten lange wachtlijsten zijn ontstaan in de Jeugd-GGZ.

De cijfers geven een gemiddelde stijging per jaar aan van zo'n 4%. Maar in 2015 was de stijging hoger. In 2015 is de grootste stijging in de leeftijdscategorie van 15 tot 19 jaar. Het aantal gebruikers van SSRI's is in deze leeftijdscategorie ten opzichte van 2014 gestegen met 6%. Dit is groter dan onder de algehele bevolking: daar is de stijging 1%. In 2007 gebruikten 12.200 jongeren tot 21 jaar SSRI's. Vorig jaar waren het er 17.000.

Professor Derksen, klinisch psycholoog aan de Radboud Universiteit, stelt dat de overgang van de Jeugd-GGZ naar de gemeente, een van de redenen is dat het gebruik van de antidepressiva onder jongeren stijgt. 'Het arsenaal aan psychologische hulp wat beschikbaar zou moeten zijn, is kleiner geworden. En dan hebben die hulpverleners het dus veel drukker. En dan is medicatie een veel snellere interventie dan cognitieve gedragstherapie, die doorgaans meerdere zittingen en meerdere weken en maanden vaak in beslag neemt', aldus Derksen.

Al eerder blijkt uit klinisch onderzoek dat SSRI's suicidaal gedrag bij jongeren oproepen. Daarom waarschuwden het Europees Geneesmiddelen Bureau en het College ter beoordeling van Geneesmiddelen in 2004 voor het gebruik van antidepressiva bij jongeren. Huisartsen zijn terughoudend in het voorschrijven van antidepressiva aan jongeren onder de 18. Uit cijfers blijkt dat onder de 18 jaar zo'n 80 % van de eerste voorschriften van psychiaters afkomstig is. Boven de 18 jaar mogen huisartsen wel behandelen. Hun richtlijn Depressie geldt vanaf 18 jaar. Uit cijfers blijkt dat het aandeel eerste voorschriften antidepressiva aan jongeren tussen de 18 en 25 jaar, dat van huisartsen afkomstig is, al jaren rond de 50% ligt.

In de bijsluiters van alle antidepressiva staat: 'Informatie uit klinische onderzoeken heeft een toegenomen risico aangetoond van zelfmoordgedrag bij jonge volwassenen jonger dan 25 jaar oud met psychiatrische aandoeningen die werden behandeld met een antidepressivum'. Onderzoek van ZEMBLA laat zien dat deze waarschuwing niet expliciet in de richtlijn voor huisartsen staat. Huisartsen geven aan wel behoefte te hebben aan deze informatie.

Bijzonder hoogleraar transitiepsychiatrie Therese van Amelsvoort vindt dat in de zorg de leeftijdsgrens van 18 moet verdwijnen: 'Het brein verandert niet opeens na een verjaardag. De levensfase 15-25 is een fase waarin we voorzichtig moeten zijn en onze jongeren goed in de gaten moeten houden. We weten dat het brein een ontwikkeling doormaakt tijdens de adolescentie die doorgaat tot het 25ste levensjaar, dus sowieso heeft een 18 jarige nog niet een volgroeid brein.'

Voorzitter Rob Dijkstra van het Nederlands huisartsen genootschap zegt in ZEMBLA: 'Als blijkt dat huisartsen deze kennis ontbreekt, dan kunnen we daar in een volgende versie een aanvulling op kunnen doen.'

Woensdag 10 februari, NPO2 21.15 uur